22 maja 1942 roku został stracony w egzekucji Stjepan Filipović – partyzant Narodowej Armii Wyzwolenia Jugosławii. Przed wykonanie wyroku wykrzyczał: „Śmierć faszystom, wolność ludowi” (serb.-chorw. Smrt fašizmu, sloboda narodu!).
Później te słowa stały się dewizą jugosłowiańskiej partyzantki Tity w czasie II wojny światowej. Stjepan Filipović stał się symbolem antyhitlerowskiego ruchu oporu w Jugosławii.
Stjepan Filipović był Chorwatem. Urodził się w 27 stycznia 1916 roku w miejscowości Opuzen należącej wówczas do Austro-Węgier. Był jednym z pięciorga dzieci Antona i Ivki Filipovićów. Po zakończenie I wojny światowej i powstaniu Królestwa Jugosławii, jego rodzina często się przeprowadzała w poszukiwaniu pracy. Ostatecznie Filipovićowie osiedli w mieście Kragujevac w dzisiejszej Serbii. Stjepan zdobył tutaj zawód ślusarza. W 1937 roku zaangażował się w ruchu robotniczy,, uczestnicząc w demonstracjach i strajkach, za co w 1939 roku został skazany na rok więzienia. W 1940 roku wstąpił do Komunistycznej Partii Jugosławii.
W 1941 roku po rozpoczęciu okupacji Jugosławii przez niemieckie wojska, przeniósł się do miasta Valjevo. Pomagał tam w założeniu nielegalnej rozgłośni radiowej i formowaniu pierwszych oddziałów partyzanckich.
24 grudnia 1941 roku Filipović wpadł w zasadzkę urządzoną przez czetników Kosta Pećanaca, którzy przekazali go wojskom niemieckim w mieście Šabac, skąd został przetransportowany do Valjeva. Na egzekucję spędzono mieszkańców całej okolicy i to do nich Filipović kierował swoje ostatnie słowa. Chwilę przed śmiercią na szubienicy fotograf uchwycił Stjepana krzyczącego „Śmierć faszystom, wolność ludowi!”. Zawołanie to stało się hasłem jugosłowiańskiej koalicji antyfaszystowskiej. Egzekucje wykonała kolaborującą Serbska Straż Państwowa Milana Nedicia.
Pomnik w Valjevo.
14 grudnia 1949 roku został odznaczony pośmiertnie Orderem Narodowego Bohatera Jugosławii. W mieście Valjevo znajduję się do dziś jego pomnik. Z kolei drugi pomnik w jego rodzinnym mieście Opuzen, został wzniesiony w 1968. W 1991 roku, gdy Chorwacja ogłosiła niepodległość został zburzony.
Autor: Jacek Czubacki
Literatura
1. Janusz Piekałkiewicz: Wojna na Bałkanach 1940-1945. 2007.
2. „Jugosławia 41-45” Bogdana Antoniego Salateckiego (seria Największe Bitwy XX wieku) wyd. Altair rok wydania 1998.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz