Osadnictwo Polaków z byłej Jugosławii

 

Osadnictwo Polaków z byłej Jugosławii

Osadnictwo Polaków z byłej Jugosławii w powiecie bolesławieckim w latach 1946- 1947

WSTĘP

Niniejsza prezentacja źródeł archiwalnych do dziejów repatriacji Polaków z Jugosławii do Polski, do Powiatu bolesławieckiego opiera się na zasobach Archiwum Państwowego we Wrocławiu i Archiwum Państwowego we Wrocławiu Oddział w Bolesławcu.

Skany materiałów źródłowych wykonane zostały w Pracowni digitalizacji i reprografii Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Przygotowanie ich prezentacji strumieniowej inż. Rafał Raczyński.

KONTEKST

1. Osadnictwo polskie w Bośni na przełomie XIX i XXw

W 1878 r. w wyniku Kongresu Berlińskiego na Bałkanach obszar Bośni i Hercegowiny został oddany pod okupację i administrację Austro – Wegier, z zachowaniem suwerennych praw sułatana tureckiego, na 25 lat. W 1908 Austro – Węgry zaanektowały Bośnię i Hercegowinę. Minister Spraw Zagranicznych hrabia Agenor Gołuchowski oraz Minister Skarbu Benjámin Kállay starali się na te właśnie obszary kierować wewnętrzną emigrację. Trafiali tu Niemcy, Włosi, Węgrzy, Czesi, a w końcu także Polacy.

Pierwszą falę polskiej emigracji tworzyli przede wszystkim urzędnicy obejmujący intratne stanowiska w administracji i sądownictwie. W końcu XIX w. obszary Galicji Wschodniej stały się przeludnione i nie były w stanie zapewnić utrzymania rzeszom małorolnych chłopów. Powszechnie panowała moda na emigrację do Stanów Zjednoczonych, Kanady, państw Ameryki Łacińskiej. Tę sytuację wykorzystał rząd austriacki, który od 1894 r. rozpoczął akcje systematycznego zasiedlania obszaru Bośni i Hercegowiny.

Osadnicy polscy pochodzili głównie z Galicji, Wołynia, Bukowiny oraz z zaboru rosyjskiego np.: z Lubelszczyzny.

Osadnictwo polskie objęło kilka powiatów województwa Banja Luka, powiaty:  Banja Luka, Derventa, Bosanska Gradiszka, Banska Nov,  Prnjavor, Tesanj. Na tych terenach osiedliło się 822 rodziny liczące 4193 osoby. Największe nasilenie emigracji nastąpiło pomiędzy 1898 a 1902 r., potem po 1905 r. fala emigracyjna wyraźnie przygasła, by w 1910 r. całkowicie się zakończyć.

2. Sytuacja Polaków w Królestwie Serbów Chorwatów i Słoweńców

Wraz z powstaniem państwa narodził się nacjonalizm chorwacki i serbski, pomiędzy którym znaleźli się Polscy. Rząd zaprzestał popierać osadnictwo. Pogorszenie sytuacji nastąpiło po zakończeniu I Wojny Światowej i powstaniu 1 grudnia 1918 r. niepodległego Królestwa Serbów Chorwatów i Słoweńców, które potraktowało Polaków jako element obcy. Zlikwidowano polskie szkoły, a w 1919 r. pojawił się w kręgach rządowych projekt przesiedlenia Polaków z Bośni do Kosowa. Na szczęście do jego realizacji nie doszło. Mnożyły się różnorakie mniejsze i większe szykany wobec polskich kolonistów.

W odrodzonej Polsce w lipcu 1920 r. Adam Urban z Nowego Martyńca prowadził rozmowy z rządem polskim w sprawie powrotu do kraju. W tym czasie było to niemożliwe przede wszystkim ze względu na samą sytuację w Polsce, która walczyła jeszcze o granice, o przetrwanie. Wreszcie w Polsce panował głód ziemi, a do kraju wracać chcieli przede wszystkim rolnicy.

3. Sytuacja Polaków w Jugosławii

Po powstaniu Jugosławii 3 października 1929 r. i utworzeniu Królestwa Jugosławii oraz przyjęciu przez króla Aleksandra unitarnej polityki nakierowanej na utworzenie jednorodnego państwa jugosłowiańskiego sytuacja Polaków uległa polepszeniu, ponieważ 90 % z nich przyznano obywatelstwo jugosłowiańskie. Dlatego to, na II Zjeździe Polaków z Zagranicy w 1935 r., Adam Urban mówił o reemigracji do Polski, lecz postulował o wsparcie przez Państwo Polskie mniejszości polskiej i zabiegał o pomoc w założeniu w Bośni banku spółdzielczego dla finansowania spółdzielczości, kółek rolniczych, fundowania stypendiów umożliwiających kształcenie niezamożnej a uzdolnionej młodzieży polskiej w Bośni, finansowania kursów wiedzy o Polsce, wspierania akcji kolonii letnich urządzanych w kraju dla dzieci osadników.

4. Jak przetrwać w centrum narodowościowego konfliktu po 6 kwietnia 1941r.

Wraz z wybuchem II Wojny Światowej sytuacja Polaków w Jugosławii uległa bardzo niebezpiecznemu skomplikowaniu z racji znalezienia się pomiędzy dwoma wrogimi sobie nacjami Chorwatami a Serbami Na konflikt narodowościowy nakładał się konflikt religijny katolików, prawosławnych i muzułmanów.

6 kwietnia 1941 r. Niemcy zaatakowali Jugosławię, państwo rozpadło się, na szereg mniejszych bytów politycznych. Zamieszkałe przez Polaków obszary stały się częścią proniemieckiego, faszystowskiego Niezależnego Państwa Chorwackiego. Na czele nowego państwa stanął Ante Pavelić, który 4 czerwca 1941 r. wydał dekret o „krwi aryjskiej” skierowany przeciwko Żydom, Serbom i Cyganom.

Obszar zamieszkały przez Polaków był mieszany. Mieszkali tu Chorwaci, Serbowie, ludność muzułmańska. Polityka faszystowskiego rządu chorwackiego nie była skierowana przeciwko Polakom, znalazłszy się jednak pośród skonfliktowanych walczących między sobą z całą bezwzględnością stron, mniejszość Polska nie mogła zachować ani obojętności ani bierności, ponieważ sama stawała się obiektem ataków tak jednych jak drugich.

Jan Kumosz, były dowódca batalionu jest zdania, że utworzenie polskiej jednostki stało się koniecznością, ale nie dlatego, że Polacy nie chcieli walczyć w innych oddziałach albo że źle się bili pod jugosłowiańskim dowództwem. Chodziło o coś innego. „Nie mogliśmy pozwolić na to – stwierdził Jan Kumosz – aby nasi ludzie znaleźli się w różnych często wrogich wobec siebie i zwalczających się formacjach.

Sytuacja była groźna. Chorwaci próbowali zmobilizować Polaków do wojska – do domobrańców. Za odmowę służby mścili się.   Odziały czetników wierne królowi i rządowi emigracyjnemu w Londynie zwalczały separatystów chorwackich, a więc również ustaszów, domobrańców, milicję muzułmańską.   Partyzantkę komunistyczną marszałka Tity zwalczali Niemcy, Włosi, Węgrzy, ustasze, domobrańcy, i czetnicy. Nie można było stać na uboczu.  Każda próba zachowania neutralności groziła atakiem z kilku stron naraz, czego zresztą doświadczaliśmy. Zaangażowaliśmy się po stronie partyzantów Tity – stwierdza Kumosz, gdyż oddziały te bezwarunkowo i bezkompromisowo zwalczały najeźdźców”
(Tadeusz Bugaj, Reemigracja ludności polskiej z Jugosławii i jej osiedlenie na Dolnym Śląsku (1946- 1947), część druga, „Rocznik Jeleniogórski” 1983)

Postawa neutralna była niemożliwa do zachowania.  Co jakiś czas bezwzględne postępowanie stron konfliktu dotykało także Polaków. W lipcu 1942 r. spalono połowę wsi Rakovac za sprzyjanie Serbom, w maju 1944 r. Niemcy zamordowali 27 Polaków w Formedzi za sprzyjanie partyzantom Tity, pojedynczych przypadków było znacznie więcej, a nad wszystkim wisiał strach i niepewność przyszłości.

Kazimierz Mrozik w wywiadzie powiedział: „Spokojnie było przed ’41 rokiem. Potem ciągle ktoś ginął. Czasem jedna wioska napadała na drugą. Chłopi dźgali się kosami i rąbali siekierami”. (Fragment wywiadu z Kazimierzem Mrozikiem z Gumjery/ Ocic Katarzyna Pielech, Emigracja i życie Polaków w Bośni w latach 1890- 1946, Bolesławiec 2008, s.70).

Polakom trudno było identyfikować się z narodowymi celami Serbów czy Chorwatów, które sprzeczne był ze sobą, a możliwe do osiągnięcia tylko jeden kosztem drugiego. Postawa neutralna okazywała się niemożliwa i niekorzystna, bo nie chroniła przed uniknięciem prześladowań z obu stron, a ponadto groziła przeniesieniem konfliktu na polską wspólnotę.

W 1944 r. organizowane były przez komunistów Tity na terenie całej Jugosławii straże dla ochrony przed terrorem różnych formacji czy wręcz band. Polacy również zgłaszali się do straży, nie chcąc dłużej biernie znosić terroru.

Po wyzwoleniu Jugosławii straże zostały rozwiązane, a młodsze roczniki wcielono do oddziałów regularnej armii. Od tego czasu wsie i osiedla, w tym polskie,  zostały pozbawione zorganizowanej obrony, stały się przedmiotem napaści. Państwo jugosłowiańskie było zbyt słabe by zapewnić ochronę ludności cywilnej. Ilość aktów terroru wobec Polaków w 1945r. zaczęła rosnąć. Doszło do tego, że osadnicy opuszczali swoje gospodarstwa i gromadzili się w centralnych regionu, a najczęściej w Prnjavorze. (Patrz: Tadeusz Bugaj, Reemigracja ludności polskiej z Jugosławii i jej osiedlenie na Dolnym Śląsku (1946- 1947), część druga, Rocznik Jeleniogórski 1983, s. 39.)

5. Aby przetrwać trzeba uciec. Pomysł na powrót do Polski.

W takich warunkach odbył się 1 lipca 1945 r. w Prnjavorze I Zjazd Polaków w Jugosławii, który opowiedział się za powrotem do kraju.
Do kraju pojechała delegacja w składzie: Jan Drąg, Jan Kumosz, Ignacy Kunecki, Stanisław Padewski i Adam Rozmus. Delegaci na początku października znaleźli się w Warszawie, gdzie spotkali się z przewodniczącym Krajowej Rady Narodowej Bolesławem Bierutem, Pełnomocnikiem rządu ds. Repatriacji Władysławem Wolskim. Udali się także na Dolny Śląsk aby zapoznać się bezpośrednio z warunkami osiedleńczymi w powiatach kłodzkim, lwóweckim, lubańskim i bolesławieckim.

6. Organizacja przesiedlenia

W dniu 21 października 1945r. delegacja Polaków z Jugosławii przedłożyła w Ministerstwie Administracji Publicznej swoje memorandum przyjęte w całości przez polska stronę rządową. Regulowało w zasadzie wszystkie aspekty przesiedlenia, począwszy od jego przygotowania w Jugosławii, a skończywszy na zagadnieniach osiedlenia na nowych ziemiach.  Najważniejszym postulatem  Memorandum było żądania zwartego osadzenia na jednym obszarze całej przybywającej polonii jugosłowiańskiej.

Dokument nr 28: Memorandum Delegacji Polaków z Jugosławii dla repatriacji obywateli polskich, Warszawa 20.10.2045 Źródło: AP Wrocław

.
Dokument dzielił się na cztery główne części obejmujące następujące zagadnienia:
1. Osadnictwo i sprawy z nim związane
2. Transport
3. Wstępne prace do wykonania w Jugosławii związane z weryfikacją osób mających wyjechać do Polski
4. Umowy repatriacyjne z rządem Jugosławii

Obszar porozumienia międzyrządowego, gdzie rządy Polski i Jugosławii, porozumiałyby się dla uregulowania następujących spraw:
a) prawo wywiezienia całkowitego inwentarza żywego, a więc bydła rogatego, koni, świń, owiec i drobiu,
b) całkowitego inwentarza martwego, maszyn i urządzeń rolniczych,
c) umeblowania i inwentarza gospodarstw domowych i przedmiotów osobistego użytku,
d) wszelkich zapasów żywności tegorocznego zbioru dla ludzi i zwierząt,
e) narzędzi i surowców posiadanych przez rzemieślników,
f) posiadanie broni przez konwojentów.

Dalszym przedmiotem umowy powinno być odszkodowanie dla obywateli polskich za pozostawione przez nich ziemie i zabudowania.

Oprócz zagadnień związanych z nieruchomościami i dobrami ruchomymi rozwiązania wymagały także zagadnienia społeczne i administracyjne, a mianowicie uregulowanie przeniesienia uprawnień nabytych przez osadników wobec państwa jugosłowiańskiego na państwo polskie takich jak emerytury i renty. Ponadto w Jugosławii Polacy mieli własny samorząd, ponieważ mieszkali w zwartych grupach. Podobny model winien być odtworzony na nowym miejscu zasiedlenia.

Domagano się także przyznania adekwatnych stopni wojskowych, jak te, jakie posiadali osiedleńcy w armii Tito w Jugosławii. Oczekiwano także pomocy w organizacji szkolnictwa, którego w Jugosławii w zasadzie nie było. Problem organizacji szkolnictwa należał tych, których sami osiedleńcy nie byli w stanie rozwiązać z powodu braku jakichkolwiek kadr pedagogicznych.

Układ międzypaństwowe polsko – jugosłowiański podpisano w Belgradzie 2 stycznia 1946 r. Zakładał on powołanie Mieszanej Polsko – Jugosłowiańskiej Komisji Przesiedleńczej. Ze strony polskiej przewodził jej Witold Mączka, radca prawny Banku Gospodarstwa Krajowego w Katowicach. Człowiek niezwykle oddany sprawie.

Szacowano, że do przesiedlenia było około 6000 rodzin tj. 20000 osób. Na 6000 rodzin potrzeba, zatem celem przesiedlenia, 50 pociągów, czyli miesięcznie licząc okres powrotu przez 3 miesiące po 17 pociągów.

Gospodarstwa w Jugosławii były przeważnie 10-40 hektarowe, a gospodarstw  większych, dochodzących do 50 ha, było około 150. Lustrzanie miała wyglądać struktura gospodarstw w Polsce. Żywy inwentarz liczył 12.000 krów, wołów i koni, 500 sztuk nierogacizny i kilkaset owiec.

7. Organizacja przesiedlenia po stronie polskiej

Od 1 listopada 1945 powiat bolesławiecki został zamknięty dla osadnictwa.
W dniu 5 listopada 1945r. powstał projekt „Instrukcji dla Komisji w sprawie osiedlenia Polaków z Jugosławii, autorstwa inż. Frankowskiego, kierownika Działu Osadnictwa Okręgowego Oddziału PUR w Legnicy.

Dokument 29: Projekt instrukcji dla Komisji w sprawie osiedlenia Polaków z Jugosławii, Legnica 05.11.1945, Źródło: AP Wrocław	Dokument 30: Protokół sporządzony w dniu 24.11.1945 r. w sprawie repatriacji Polaków z Jugosławii na teren powiatu Bolesławca,  Źródło: AP Wrocław

.
Podstawowe zadania do wykonania na terenie powiatu bolesławieckiego przed przyjazdem transportów regulowało pismo Zarządu Centralnego PUR do Okręgowego Oddziału PUR we Wrocławiu z dnia 3 stycznia 1946 r.
– ustalenie chłonności gromad w określonych przez Memorandum powiatach oraz ewentualnie przygotować projekt komasacji gospodarstw karłowatych.
– określenie niezbędnych ilości zapasów żywności i paszy oraz opału w gromadach przewidzianych do zasiedlenia.

– ustalenie dokąd przesiedlić obecnych użytkowników gospodarstw przeznaczonych dla Polaków z Jugosławii, ustalić faktyczną chłonność miasta uwzględniającą przemysł odlewniczy, garbarski i włókienniczy oraz zabezpieczyć pewną, na razie nieokreśloną, ilość mieszkań robotniczych.

Cztery urzędy miały zająć się przygotowaniem rozwiązań problemów.
– Starostwa miały oszacować możliwości organizacyjne powiatu z punktu widzenia wyżywienia ludności oraz ich inwentarza na okres 4 miesięcy, od maja do sierpnia 1946r.; zorganizować szkolnictwo powszechne i rolnicze oraz zadbać o wysiedlenie Niemców po przybyciu transportu z osadnikami.
– Powiatowy Urząd Ziemski miał zadbać o pasze dla inwentarza żywego przesiedleńców.
– Tymczasowy Zarząd Państwowy miał zadbać o zaopatrzenie w odzież.
– Nadleśnictwa miały zapewnić opał i budulec

Dnia 18 stycznia 1946r. Ministerstwo Ziem Odzyskanych wyznaczyło specjalnego wysłannika inspektora Władysława Jancewicza, którego zadaniem było dopilnowanie przygotowania terenu oraz koordynacja współpracy wszystkich zaangażowanych w zadania władz terenowych.

Dokument 32: Protokół z zebrania odbytego w Bolesławcu w dniu 24.01.1946 r. przedstawicieli P.U.R. z wójtami gmin powiatu bolesławieckiego Źródło: AP Wrocław	Dokument 33: Protokół z zebrania odbytego w Bolesławcu w dniu 24.01.1946 r. przedstawicieli P.U.R. z przedstawicielami władz i urzędów powiatowych: starostwa, Powiatowego Urzędu Ziemskiego, Rejonowej Komendy Uzupełnień Źródło: AP Wrocław

.
9. Przebieg przesiedlenia

Polsko- jugosłowiański układ o przesiedleniu z 2 stycznia 1946 r. przewidywał zrzeczenie się obywatelstwa jugosłowiańskiego, wnioskowanie o nadanie obywatelstwa polskiego oraz prawo do zasiedlenia. Głowy rodzin ubiegających się o przesiedlenie wypełniały deklarację następującej treści:

„Oświadczam imieniem własnym oraz żony i małoletnich dzieci, że jestem narodowości polskiej i pragnę wrócić na teren Rzeczypospolitej Polskiej, a w wypadku przyjęcia mojej deklaracji przez Państwo Polskie, zrzekam się obywatelstwa jugosłowiańskiego i proszę o nadanie mi obywatelstwa polskiego. Ponadto w razie przesiedlenia mego do Polski rezygnuję z tytułów własności posiadanego dotychczas w Jugosławii majątku nieruchomego na rzecz Państwa Jugosłowiańskiego.”

W ten sposób w jednym zdaniu repatrianci zrzekali się obywatelstwa jugosłowiańskiego, prosili o nadanie im obywatelstwa polskiego i zrzekali się prawa do wszelkich nieruchomości w Jugosławii.

Na odwrocie strony znajdował się dekret przesiedleńczy stwierdzający polskie obywatelstwo głowy rodziny, żony i dzieci do 18 roku życia (pełnoletni wypełniali własną deklarację i otrzymywali dekret) i prawo wjazdu do Polski oraz osiedlenia się.

28 marca 1946 r. do Polski, pierwszy transport zbiorowy. W składzie tego transportu, zestawionego z 42 wagonów pomieszczono: 554 osoby.

Dokument 11: Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 01.07.1946 – 15.07.1946	Dokument 15 : Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 31 VII 1946
Dokument nr 2 Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 01.12.1946 – 15.12.1946	Dokument nr 21 Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 31 XII 1946

.
Pierwszy transport prowadził komendant szef Misji Mączka oraz jako opiekun sanitarny lekarz polski z Jugosławii dr Jan Bachleda. Transport dotarł do Bolesławca po 8 dniach 5 kwietnia 1945 r.

Meldunek Mączki:
„Zgłaszam Rzeczypospolitej i Rządowi, że pierwszy zbiorowy transport Polaków starej emigracji wrócił do ojczyzny. Niech będzie to przykładem i wzorem dla wszystkich Polaków rozrzuconych po całym świecie, dla polskich osadników karczujących ciemne lasy Brazylii, zatrudnionych w kopalniach francuskich i belgijskich, dla rodaków pracujących na rzecz wrogów w hutach i fabrykach Westfalii i dla innych, gdziekolwiek by się mieli znajdować.”

Odpowiedział najstarszy polski osadnik z Jugosławii Marcin Szaja
„Zgłaszamy, my Polacy z Bośni, że wróciliśmy, że nasze wsie i osady przenosimy na ziemie odzyskane, że nie boimy się tutaj ni pracy ni trudu, a na zachodnich granicach Polski teraz i my będziemy trzymać straż. Jesteśmy zahartowani w walce, nie mieliśmy łatwego życia, ale zdajemy sobie sprawę, z celu, do którego dążymy”

Uroczyste powitanie przybyłych osadników odbyło się 17 września 1946 r. w budynku starostwa bolesławieckiego. Ostatni z planowanych, 32 transport, przybył do Bolesławca 5 listopada 1946 r. Jednak pod koniec września 1947 r. koniecznym było zorganizowanie jeszcze jednego, tym razem ostatniego 33 transportu 100 rodzin, tzw. „ostatnich Mohikanów, którzy mieli zostać osadzeni w powiecie złotoryjskim

Dokument 22: Pismo Witolda Mączki z 23.04.1947 r. w sprawie 100 rodzin polskich oczekujących repatriację. Źródło: AP Wrocław	Dokument 24: Pismo MZO Departamentu Osiedleńczego z 29.04.1947 do UWW Wydział Osiedleńczy o przyjeździe 100 rodzin z Jugosławii Źródło: AP Wrocław	Dokument 25: Protokół z 08.08.1947 r. Starostwa Powiatowego w Złotoryi w sprawie rozmieszczenia 88 rodzin rolników i 12 rodzin innych reemigrantów Polaków z Jugosławii Źródło: AP Wrocław	Dokument 27: Komunikat Ministerstwa Ziem Odzyskanych do Urzędu Wojewódzkiego Wrocławskiego z dnia 13.09.1947 r. o przybyciu transportów ok. 100 rodzin reemigrantów z Jugosławii Źródło: AP Wrocław

.
Komisja Mieszana potwierdza, że przesiedliła w sumie 15301 osób, które żyły w 2930 rodzinach, a które posiadały w żywym inwentarzu 1614 koni, 3578 krów (bydła rogatego), 1808 świń i 220 owiec.

Przesiedleni Polacy pozostawili na rzecz państwa F.L.R.J. majątek nieruchomy, obejmujący 1709 domów zdatnych do zamieszkania, 208 uszkodzonych domów, 12741 ha ziemi i 1517 ha lasów

9. Zasiedlenie gmin powiatu bolesławieckiego w 1948 r.

Tabela: Zasiedlenie gmin powiatu bolesławieckiego w 1945 r.

Źródło: A. Baniecki, Powiat bolesławiecki w latach 1945 – 1950, Bolesławiec 2019, s. 229

Zwarte obszary osadnicze Polaków z Jugosławii

1. Sąsiadujące ze sobą Czerną i Kierzno (w gminie Czerna), Parzyce i Zabłocie (w Gminie Milików) w których osadnicy z Jugosławii stanowili 100% osiedleńców oraz o zasiedleniu na poziomie powyżej 80%, a to Kraszowice, Mierzwin, Bolesławice, Brzeźnik, Ocice (w gminie Kraszowice), Milików, Mściszów i Gościszów (w gminie Milików) oraz Zebrzydowa i Nowa Wieś (w Gminie Czerna), Tamisław i Osieczów ( w Gminie Osiecznica). Tu mamy do czynienia ze zwartym osadnictwem obejmującym praktycznie  całą południowo- zachodnią część powiatu. Funkcję miejską centrum jugosłowiańskiego osadnictwa pełnił Nowogrodziec.

2. Różaniec, Krzyżowa i Osłą, Borówki i Motyle (w Gminie Gromadka) z sąsiadującymi z nimi Lipinami (gmina Trzebień) oraz Szczytnica i Świeborowice (w Gminie Warta Bolesławicka).

3. Najmniejszy ośrodek zwartego osadnictwa znalazł się głęboko w Borach Dolnośląskich na zachodzie powiatu. Tworzyły go położone obok siebie Parowa i Ołobok o przekraczających 80% odsetku osadników z Jugosławii.

Prawie całkowicie pozbawiona osadników z Jugosławii była północna część powiatu.
Nie osiedlili się przybysze z Jugosławii w miejscowościach położonych wzdłuż Kwisy na północ od Kliczkowa oraz podobnie w miejscowościach położonych wzdłuż Bobru na północ od Golnic.
W miejscowościach Trzebień, Bukowa, Pstrąże, Kozłów, Nowa Oleszna, Stara Oleszna, Mały Trzebień, Parkoszów (w gminie Trzebień) oraz Kliczkowie i Tomisławiu ( w Gminie Osiecznica) nie osiedlił się żaden osadnik z Jugosławii.

23 kwietnia 1947 r. Witold Mączka złożył Stanisławowo Piaskowskiemu, wojwwodzie dolnoślaskiemu, niezwykły dokument: Kronikę Polskiej Misji repatriacyjnej w Jugosławii.

Dokument 23: Kronika Akcji Polskiej Misji Repatriacyjnej w Jugosławii Źródło: AP Wrocław

.
DOKUMENTY:

Źródła do repatriacji Polaków z Bośni i Hercegowiny do powiatu bolesławieckiego 1946 – 1945

Lp	Źródło i uwagi do kontekstu	Treść/tytuł dokumentu	Strona w jednostce archiwalnej	UWAGI
1	Archiwum Państwowe we  Wrocławiu, Starostwo Powiatowe w Bolesławcu, Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne, sygn. 47.   Dwutygodniowe sprawozdania statystyczne ukazują ruch ludności polskiej do poszczególnych gmin powiatu (są to głównie repatrianci z Jugosławii) oraz wysiedlanie ludności niemieckiej.   Sprawozdania sytuacyjne mają charakter opisowy i obejmują takie zagadnienia jak: sytuacja ogólna, aprowizacja i zaopatrzenie ludności, zagospodarowanie terenu, oświatę i kulturę, zdrowie oraz bezpieczeństwo.   Sprawozdania przygotowane były przez Starostwo Powiatowe w Bolesławcu Referat Osiedleńczy dla Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu Wydziału Osiedleńczego.	Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 01.11.1946-12.11.1946	1	Sprawozdania prezentowane są  w takiej kolejności w jakiej występują w jednostce archiwalnej z której pochodzą.
2		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 01.12.1946 – 15.12.1946	2
3		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 15.11.1946 – 30-11.1946	3
4		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 15.10.1946 – 31.10.1946	4
5		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 01.10.1946 – 15.10.1946	5
6		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 15.09.1946 – 30.09.1946	6
7		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 01.09.1946 – 15.09.1946	7
8		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 15.08.1946 – 31.08.1946	8
9		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 01.08.1946 – 15.08.1946	9
10		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 15.07.1946 – 31.07.1946	10
11		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 01.07.1946 – 15.07.1946	11
12		Dwutygodniowe sprawozdanie statystyczne za okres 01.02.1947 – 15.02.1947	12
13		Sprawozdanie wg stanu na dzień 15 VI 46r. ref. Osiedleńczego w Bolesławcu	24
14		Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 30 XI 1946	225
15		Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 31 VII 1946	226
16		Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 01 VIII 1946	229
17		Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 20 VIII 1946	231
18		Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 30 XI 1946	232
19		Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 31 X 1946	233
20		Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 30 IX 1946	234
21		Sprawozdanie sytuacyjne, Bolesławiec 31 XII 1946	236
22	Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Urząd Wojewódzki Wrocławski, Reemigracja Polaków z Jugosławii, 1947, sygn. IX/469	Pismo Witolda Mączki z 23.04.1947 r. w sprawie 100 rodzin polskich oczekujących repatriację.	1
23		Kronika Akcji Polskiej Misji Repatriacyjnej w Jugosławii	3
24		Pismo MZO Departamentu Osiedleńczego z 29.04.1947 do UWW Wydział Osiedleńczy o przyjeździe 100 rodzin z Jugosławii	8
25		Protokół z 08.08.1947 r. Starostwa Powiatowego w Złotoryi w sprawie rozmieszczenia 88 rodzin rolników i 12 rodzin innych reemigrantów Polaków z Jugosławii	10
26		List Witolda Mączki do Stanisława Piaskowskiego Wojewody Wrocławskiego w sprawie Adama Urbana z 14.05.1947 r.	12	Dokument nie opublikowany
27		Komunikat Ministerstwa Ziem Odzyskanych do Urzędu Wojewódzkiego Wrocławskiego z dnia 13.09.1947 r. o przybyciu transportów ok. 100 rodzin reemigrantów z Jugosławii	14
28	Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Państwowy Urząd Repatriacyjny Oddział Wojewódzki i Oddziały Terenowe, Repatriacja Polaków z Jugosławii 1945 – 1946, sygn.794	Memorandum Delegacji Polaków z Jugosławii dla repatriacji obywateli polskich, Warszawa 20.10.2045	4 – 11
29		Projekt instrukcji dla Komisji w sprawie osiedlenia Polaków z Jugosławii, Legnica 05.11.1945	13
30		Protokół sporządzony w dniu 24.11.1945 r. w sprawie repatriacji Polaków z Jugosławii na teren powiatu Bolesławca	26 – 28
31		Pismo Państwowego Urzędu Repatriacyjnego Zarządu Centralnego w Łodzi z dnia 03.01.1946 r. do Okręgowego Oddziału P.U.R. we Wrocławiu w sprawie niezwłocznie wymagających rozwiązania problemów w związku z przybyciem Polaków z Jugosławii	31 – 31	Dokument nie prezentowany
32		Protokół z zebrania odbytego w Bolesławcu w dniu 24.01.1946 r. przedstawicieli P.U.R. z wójtami gmin powiatu bolesławieckiego	35
33		Protokół z zebrania odbytego w Bolesławcu w dniu 24.01.1946 r. przedstawicieli P.U.R. z przedstawicielami władz i urzędów powiatowych: starostwa, Powiatowego Urzędu Ziemskiego, Rejonowej Komendy Uzupełnień,	36 – 38

.
https://www.ap.wroc.pl

Wymęczoną wojną, biedną Polskę stać było na przyzwoite zorganizowanie akcji repatriacyjnej dla Polaków z ziem b. Jugosławii.
„Przodującą rozwojem” III RP nigdy nie było stać na ściągnięcie Polaków z Kazachstanu.
Admin