Zrozumieć historię defensteracji
Człowiek, który stworzył mentalność Czechów. Spacer śladami Jana Husa po Pradze
MARCIN GONERA 19.01.2023
Jan Hus zrewolucjonizował Czechy. Jego postępowe nauki doprowadziły co prawda do wyjątkowo krwawych wojen religijnych, ale stały się również jednym z fundamentów mentalności Czechów. Obecnie husytyzm nie jest nad Wełtawą popularny, ale postać czeskiego reformatora jest dla naszych sąsiadów nadal wyznacznikiem tożsamości.
• Jan Hus zginął w Konstancji za herezję, pomimo listu żelaznego od Zygmunta Luksemburskiego
• Gdy stał na stosie, ostatnie słowa, które wypowiedział, brzmiały: „O, sancta simplicitas”
• Odwiedzając Pragę, warto zapoznać się z historią czeskiego bohatera narodowego
Był rok 1415, Konstancja nad Jeziorem Bodeńskim. Trwał sobór powszechny zwołany w celu zakończeniu schizmy zachodniej. W zgromadzeniu uczestniczył rektor Uniwersytetu Praskiego, Jan Hus, zaproszony przez Zygmunta Luksemburskiego. Czech otrzymał list żelazny, ufając, że zagwarantuje mu on bezpieczeństwo. Wygłosił swoje rewolucyjne tezy, broniąc się przed oskarżeniami o herezję.
Podważał autorytet papieża, krytykował grzechy kleru, opowiadał się za ograniczeniem struktur kościelnych, postulował wprowadzenie języków narodowych w liturgii i przyjmowanie Komunii św. pod dwiema postaciami. Uważał także, że należy ograniczyć Tradycję jako źródło wiary i uznać, że fundamentem jest wyłącznie Pismo Święte.
Jak na tamte czasy, tezy istotnie kontrowersyjne.
Jan Hus na soborze w Konstancji, obraz Václava Brožíka
Dlatego, wbrew zapewnieniom Zygmunta Luksemburskiego, że po przybyciu na sobór nie spadnie mu włos z głowy, Hus został wyprowadzony poza miasto, na głowę nałożono mu hańbiącą czapeczkę heretyka i żywcem spalono na stosie.
Spalenie Jana Husa w Konstancji
Gdy stał ze skrępowanymi rękami, ostatnie słowa, które wypowiedział, brzmiały: „O, sancta simplicitas” („O, święta naiwności”).
Były one reakcją na zachowanie starszej kobiety, która podkładała pod stos suche gałązki, przekonana, że postępuje słusznie.
Pomnik w miejscu spalenia Jana Husa podczas soboru w Konstancji w 1415 roku
Jan Hus zginął w Konstancji, w Niemczech. W miejscu, gdzie spłonął, dzisiaj stoi jego pomnik. Choć oczywiście najwięcej miejsc z nim związanych znajduje się w Czechach. Odwiedzając Pragę, warto zapoznać się z historią tego czeskiego bohatera narodowego.
Kaplica Betlejemska – tu wszystko się zaczęło
W Kaplicy Betlejemskiej usytuowanej na Starym Mieście wszystko się zaczęło. To w niej Jan Hus zaczął przedstawiać szerokiej publiczności swoje kontrowersyjne poglądy. Została ona wybudowana w latach 1391-1394 specjalnie dla nowego ruchu religijnego.
Kaplica jest pod wezwaniem dzieci betlejemskich, tych zamordowanych na polecenie króla Heroda, dlatego nazywana też była Kaplicą Niewiniątek. Na nabożeństwach odprawianych w kaplicy można było wygłaszać kazania wyłącznie w języku czeskim. Jan Hus był świetnym mówcą, umiejącym porywać tłumy. Zostawił po sobie około 3 tys. kazań wyodrębnionych w 9 kolekcjach. W tej kaplicy przemawiał do wiernych przez 10 lat. Wygłaszał regularnie kazania niedzielne oraz świąteczne.
Kaplica Betlejemska w Pradze
Dla czeskiego reformatora kazanie było najważniejszą formą ewangelizowania, ważniejszą nawet niż sama Msza św. Uważał, że tylko w ten sposób można przełożyć sens Biblii na aktualne czasy i upowszechnić naukę Chrystusa. Stąd również wybór nazwy kaplicy. Betlejem to po hebrajsku „dom chleba”, a według Husa słowo Boże głoszone przez duchownych ma być codziennym chlebem, który otrzymują wierni. Kazania głoszone przez Husa przyciągały tłumy zwolenników, ale ściągnęły również na autora falę krytyki. Ostatecznie kaznodzieja został wygnany z Pragi, a papież Aleksander V wydał bullę zakazującą Husowi głoszenie kazań w Kaplicy Betlejemskiej.
W XVII wieku, po tragicznej dla Czechów bitwie na Białej Górze z 1620 roku, na skutek przymusowej rekatolicyzacji, Kaplicę Betlejemską przejął zakon jezuitów. Po kasacie zakonu w XVIII wieku kaplica niszczała, aż w końcu Austriacy polecili ją rozebrać. Obecna Kaplica Betlejemska to tak naprawdę rekonstrukcja budowli dokonana po II wojnie światowej przez władze komunistyczne.
Dlaczego komuniści znani z wrogości do religii odbudowali świątynię? Oczywiście w celach politycznych. Komuniści wykorzystali postać Jana Husa w swojej narracji, przedstawiając go jako obrońcę prostego ludu oraz prekursora komunizmu wrogo nastawionego do katolicyzmu.
Pomnik, który nigdy nie został odsłonięty
Jan Hus jest dla dzisiejszych Czechów bohaterem narodowym. 6 lipca – dzień spalenia Husa na stosie, jest w Czechach świętem narodowym i dniem wolnym od pracy. Na głównym placu stolicy Czech – Rynku Staromiejskim – stoi monumentalny pomnik reformatora. Został tu postawiony w 500 rocznicę śmierci Husa. Pomnik powstał w 1915 roku, mimo że Czechy były jeszcze wówczas pod rządami Austriaków.
Pomnik Jana Husa w Pradze
Jest to monumentalne dzieło Nicolo Galiero. Widzimy na nim nie tylko samego Husa, ale również bojowników husyckich. Został ufundowany ze składek publicznych i co ciekawe, nigdy nie został uroczyście odsłonięty. W 1915 roku trwała wojna, więc uznano, że nie można organizować uroczystości. Odłożono ceremonię na czas późniejszy, a po zakończeniu I wojny światowej uznano, że minęło zbyt dużo czasu, żeby organizować uroczystość odsłonięcia pomnika, który od dawna już stoi.
Kilkanaście metrów od pomnika stoi natomiast katolicka kolumna Najświętszej Maryi Panny. Obecna kolumna została odsłonięta w 2020 roku, ponieważ poprzednią w 1918 roku, czyli w roku odzyskania niepodległości, zniszczyli prażanie, widząc w niej symbol habsburskiej dominacji. Tamta kolumna była wotum za ocalenie miasta przed inwazją szwedzką, o czym nie wszyscy niszczący ją, pamiętali.
Plan odbudowy kolumny powstał już 1989 roku, jednak w laickich Czechach nie wszystkim podobało się, że w centrum stolicy obok pomnika Jan Husa stanie katolicki, maryjny symbol. Rozpoczęły się negocjacje. Strona katolicka zobowiązała się, że na fasadę kościoła Najświętszej Maryi Panny przed Tynem stojącego na Rynku Staromiejskim, powróci złoty kielich – symbol husytyzmu. I rzeczywiście, gdy spojrzymy na fronton pięknej gotyckiej świątyni, ujrzymy kielich oznaczający jeden z postulatów Jana Husa, czyli Komunię świętą pod dwiema postaciami.
Spacerując po Pradze śladami Husa, nie można oczywiście nie wejść do wspomnianego kościoła NMP przed Tynem. To jeden z najpiękniejszych kościołów gotyckich w Pradze. Od XIV do XVII wieku była to najważniejsza świątynia husycka. Obecnie należy do Kościoła katolickiego.
Husytyzm kiedyś i dziś
Obowiązkowym punktem programu dla osób chcących poznać husytyzm jest też kościół św. Mikołaja w Pradze. Położony on jest na rogu Rynku Staromiejskiego. Jest to piękna barokowa świątynia z wysoką kopułą mierzącą 46 metrów. Kościół ma też dwie wieże o wysokości 47 metrów. Do 1904 roku tylko jedna wieża miała wewnętrzne schody. Żeby dostać się na drugą wieżę, trzeba było po drewnianym, niezbyt stabilnym mostku, przejść z jednej wieży na drugą.
Wewnątrz kościoła uwagę przykuwa ogromny żyrandol. Jest to dar cara Aleksandra II z czasów, gdy kościół pełnił funkcję prawosławnej cerkwi. Obecnie jest to główna świątynia Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego.
Pojawienie się ruchu husyckiego w Czechach wywołało wielkie niepokoje społeczne, których efektem były wojny religijne. Impulsem do wybuchu powstania husyckiego były kazania Jana Želivský’ego – husyckiego kaznodziei, który nawoływał do podjęcia walki. Wszystko zaczęło się w pięknym, ale jeszcze nieukończonym kościele Matki Bożej Śnieżnej. To w tej świątyni swoje płomienne kazania głosił Jan Želivský.
Kościół Matki Bożej Śnieżnej w Pradze
Skutkiem rebelii było niszczenie kościołów, pobicia i mordy. To wtedy [30 lipca 1419 – przyp Perry] doszło też do pierwszej defenestracji praskiej, czyli wyrzucenia przez okno rajców wyznania katolickiego. Miało to miejsce w Ratuszu Staromiejskim w czasie procesji, której przewodził Jan Želivský. Tłum husytów wdarł się do ratusza i przez okno wyrzucił na bruk kilku rajców, w wyniku czego ponieśli oni śmierć. Ci, którzy po upadku nadal żyli, zostali dobici przez tłum.
Pierwsza defenestracja praska na obrazie Adolfa Liebschera
Husytyzm wpłynął na mentalność Czechów. To między innymi z tego powodu większość Czechów jest niechętnie nastawionych do Kościoła katolickiego, a poziom laicyzacji w tym kraju jest jednym z najwyższych w Europie. Obecnie jednak husytyzm jest niezbyt dużym wyznaniem. Według spisu powszechnego z 2021 roku do Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego należy 23 tys. osób, czyli patrząc z perspektywy Kościoła katolickiego, w którym niektóre duże parafie w Polsce mają tylu wiernych, jest to wspólnota niewielka. Według poprzedniego spisu powszechnego do Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego należało 39 tys. Czechów. W Republice Czeskiej istnieje jeszcze jedna wspólnota religijna nawiązująca ideałami do husytyzmu – jest to Ewangelicki Kościół Braci Czeskich. Przynależność do niego deklaruje 32 tys. Czechów.
===
1. defenestracja praska 30.07.1419
2. defenestracja praska 24.09.1483
3. defenestracja praska 23.05.1618
4. defenestracja praska 10.03.1948
Sposób uprawiania polityki poprzez defenestracje nazywany jest żartobliwie „more Bohemico” – czyli „czeskim sposobem”. Nazwa wynika z historycznego faktu, że Czechy, Morawy i Śląsk Czeski w okresie od 7.04.1348 roku – pod nazwą „Królestwo Bohemia” (niem. Böhmen) były pod wpływami margrabiów teutońskich – z Luxemburgii, Brandenburgii, Górnego Palatynatu oraz Vogtlandii – aż do de iure 14.11.1918 i porządków po I w.św.
Łacińska i niemiecka nazwa Czech wywodzi się od średniowiecznego Boiohaemum / Boiohaemia, oznaczającego „krainę ludu Bojów”. W starożytności nazwą tą określano tereny zamieszkane przez celtycki lud Bojów, zasiedlający te tereny w V–IV wieku p.n.e. Choć wywędrowali oni potem do Italii, ich pierwotna ojczyzna w języku łacińskim zachowała swoją nazwę również po kolonizacji germańskiej, a potem słowiańskiej.
Co ciekawe Bohemia, a potem od roku 1918 Czechosłowacja – miały aż do roku 1992/93 barwy biało-czerwone, czyli jak polskie !
Ta zgodność może być pamiątką po Dobrawie i/lub jej synu Bolesławie Chrobrym.
Dąbrówka, daw. Dubrawka, cz. Dubrava, Doubravka, ur. ok. 930, zm. 977 – księżniczka czeska z dynastii Przemyślidów, córka księcia czeskiego Bolesława I Srogiego, księżna polska, żona Mieszka I, matka m.in. Bolesława I Chrobrego, który w roku 1002 został koronowany w Pradze, ale wnet został stamtąd przegoniony przez zawistnych Teutonów.
Zamiast żartów z Braci Czechów (czeski błąd, czeska komedia, czeski film, knedliczki, wojak Szwejk) – warto pamiętać, że praski Uniwersytet Karola powstał w roku 1348, a Jagielloński dwa pokolenia później – w 1399.
Ponadto wypada wiedzieć, że czescy majstrowie podczas wojen wyzwoleńczych w XV wieku (dla zmyły zwanych husyckimi – a dlaczego nie luxemburskimi ?) wprowadzili do użytku formację obronną typu „tabor”, oraz „haubice” – armaty do strzelań po stromych torach – tak popularne teraz na U.
W roku 1920 czeski dramatopisarz Karel Čapek rozpowszechnił słowo „robot” poprzez jego sztukę „Rossumovi Univerzální Roboti” (Uniwersalne Roboty Rossuma). Słowo „robot” funkcjonowało już wtedy w języku czeskim i oznaczało pracę przymusową.
Potem Hans Ledwinka skonstruował w 1931 roku prototyp auta Tatra V570 z rewelacyjnym na owe czasy silnikiem typu „boxer”, chłodzonym powietrzem (a przez to odpornym na pękanie głowic podczas pierwszych mrozów) – przeciągnięty przez Hitlera i Ferdynanda Porsche jako „auto ludowe” tj. „garbus” VW.
https://m.joemonster.org/art/31620
Natomiast w 1950 roku Czesi wynaleźli „Semtex”, niezrównany plastyczny materiał kruszący, wytwarzany w Pardubicach.
Naród pomysłowy, jeszcze pokaże …
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz