6 typowych zachowań toksycznych. Po tym poznasz toksyka w swoim otoczeniu.

Ludzie czują naturalną potrzebę budowania związków i tworzenia relacji. Leży to w naszej naturze i stanowi ważny element naszego codziennego życia, jednak czasami okazuje się, że coś poszło nie po naszej myśli, a osoby wokół nas zaczynają nas unikać.

Może to wynikać z tzw. toksycznych zachowań, które prowadzą do wielu problemów w życiu prywatnym lub zawodowym. Oto 6 typowych zachowań toksycznych.

Kim jest osoba toksyczna?

Przyjmuje się, że osoby toksyczne są trudne w kontaktach i są powodem wielu konfliktów. Osoby te mogą być źródłem stresu i nieprzyjemności dla innych, nie wspominając o bólu emocjonalnym, a nawet fizycznym. Często osoby toksyczne radzą sobie ze stresem i traumą, zachowując się w sposób, który nie przedstawia ich w najlepszym świetle i zwykle po drodze denerwują otaczających ich ludzi.

Chociaż toksyczne zachowania nie są uważane za zaburzenie psychiczne, to warto jednak dodać, że mogą istnieć ukryte problemy psychiczne, które powodują, że ktoś zachowuje się w toksyczny sposób, w tym zaburzenia osobowości. Część znaków mogących świadczyć o tym, że mamy do czynienia z osobą toksyczną to:

• uczucie bycie manipulowanym, kiedy mamy kontakt z daną osobą;
• ciągłe uczucie zdezorientowania zachowaniem tej osoby;
• poczucie, że zasługujemy na przeprosiny (od danej osoby), które nigdy nie nadchodzą;
• przekonanie, że musimy się bronić przed daną osobą;
• brak poczucia komfortu, kiedy spotykamy się z daną osobą;
• ogólne złe samopoczucie, które pojawia się, kiedy dana osoba jest blisko nas.

Jeśli doświadczamy takich uczuć wobec kogoś, to znak, że osoby te mogą być toksyczne. Jeśli stale odczuwamy takie emocje, możemy chcieć unikać kontaktu z takimi osobami lub całkowicie ten kontakt zakończyć.

1. Zrzucanie winy na innych

Jednym z 6 typowych zachowań toksycznych jest ciągłe obwinianie innych przez osoby toksyczne. Tacy ludzie bez przerwy obwiniają innych i wydają się całkowicie niezdolni do przyznania się do własnego wkładu w jakikolwiek problem. Toksyczne osoby zwykle tłumaczą, dlaczego to nie oni są winni konkretnego problemu, nawet jeśli takie wyjaśnienia będą wydawać się oczywistym kłamstwem dla otaczających ich osób.

Zobacz też nasz artykuł: Od takich osób trzymaj się z daleka. Są toksyczne

2. Bierna agresja

Kolejnym z 6 typowych zachowań toksycznych jest tzw. bierna agresja. Co to znaczy? Osoba toksyczna zwykle nie jest wprost agresywna, jednak będzie wykonywać drobne werbalne „gesty” w stronę innych, gdy jest zła lub czuję się zraniona. Bierna agresja może sprawić, że bliscy lub członkowie rodziny osoby toksycznej poczują się niekomfortowo. Jeśli ktoś zwróci uwagę osobie toksycznej na jej zachowanie, ta prawdopodobnie będzie się wszystkiego wypierać, co może być z jednej strony mylące, a z drugiej może być formą tzw. gaslightingu (forma manipulacji).

3. Nieustanne krytykowanie

Spośród 6 typowych zachowań toksycznych można również wymienić nieustanne krytykowanie. Osoby toksyczne mogą cały czas krytykować innych za ich wygląd, cechy osobowości, zachowanie lub cokolwiek innego, co przyciąga ich uwagę. Taka nieustanna krytyka może mieć druzgocący wpływ na samoocenę drugiej osoby. Przyjmuje się, że im młodszy i/lub bardziej wrażliwy jest człowiek poddawany krytyce, tym poważniejszy może ona mieć wpływ na jego samopoczucie.

4. Negatywne nastawienie

Kolejnym z 6 typowych zachowań toksycznych jest ciągle utrzymujący się ponury nastrój i ogólne negatywne nastawienie do wszystkiego i wszystkich. Oczywiście każdy z nas może czasem „wstać lewą nogą”, ale czasem osoby toksyczne wydają się całkowicie niezdolne do cieszenia się czymkolwiek w życiu. Co więcej, gdy osoby wokół nich próbują dzielić się wszystkim, co ich uszczęśliwia, zwykle spotkają się z cynizmem i protekcjonalnością ze strony osoby toksycznej. Przykładowo, gdy ktoś się zaręczy, od strony osoby toksycznej spotka się z krytycznymi wypowiedziami na temat instytucji małżeństwa i częstotliwości rozwodów.

5. Manipulowanie innymi

Jednym z bardzo charakterystycznych zachowań toksycznych jest manipulacja. Osoby toksyczne często manipulują innymi, aby osiągnąć, to, czego chcą. Przykładowo toksyczni rodzice mogą próbować skłócić swoje dzieci, aby przestały się spotykać i tworzyć więzi. Takie zachowania mogą zdarzyć się wszędzie, również w pracy, gdzie toksyczna osoba będzie wykorzystywała poczucie winy, aby migać się od obowiązków, np. twierdząc, że jej rodzic jest chory, podczas gdy nie jest to prawdą. Manipulacja może być jawna lub subtelna, ale zawsze jest niezdrowa.

6. Stosowanie szantażu emocjonalnego

Ostatnim z 6 typowych zachowań toksycznych jest stosowanie tzw. szantażu emocjonalnego. Osoby toksyczne zwykle próbują wykorzystać poczucie winy i szantaż emocjonalny, aby zaspokoić swoje potrzeby. Jak to robią? Przykładowo toksyczny rodzic może próbować zniechęcić dziecko do spędzania czasu z drugim rodzicem, mówiąc mu, jak bardzo jest samotny i jak bardzo drugi rodzic ranił go przez lata. Z kolei toksyczny partner może grozić, że coś sobie zrobi, jeśli jego partner wyjdzie ze znajomymi, zamiast zostać w domu.

Niestety, osoby toksyczne nie mają skrupułów i są w stanie uderzyć w czuły punkt oraz wpędzić drugą osobę w poczucie winy, jeśli będzie to oznaczało, że osiągną to, czego chcą.

Nieoczywiste toksyczne zachowania

Należy zauważyć, że nie ma oficjalnej definicji tego, jakie zachowania są uważane za toksyczne, jednak zachowania manipulacyjne lub w inny sposób obraźliwe czy też krzywdzące są powszechnie postrzegane jako toksyczne.

Zachowania, które również można uznać za toksyczne to m.in.:

• brak konsekwencji – osoby toksyczne zwykle zachowują się w sposób nieobliczalny, nigdy nie wiadomo, co zrobią dalej. Nie dotrzymują swoich zobowiązań i obietnic. W jednej chwili mogą być kimś zachwyceni, a w następnej spisać tę osobę na straty;
• ciągła potrzeba uwagi – osoby toksyczne często potrzebują wsparcia emocjonalnego, niezależnie od tego, czy są to ciągłe rozmowy telefoniczne, SMS-y, czy pojawianie się pod drzwiami danej osoby. Jednocześnie osoby toksyczne same zwykle nie okazują wsparcia innym. Można powiedzieć, że zabierają wszystko, nie dając nic w zamian. Charakteryzują się wysokim stopniem egoizmu i potrzebą ukazania własnej wielkości, aby otrzymać afirmację. Często też osoby toksyczne cierpią na narcystyczne zaburzenie osobowości;
• nieustanne dramatyzowanie – przyjmuje się, że osoby toksyczne „rozwijają się” w dramatycznych sytuacjach. Rozpalają emocje i powodują konflikty. Uwielbiają wlewać oliwy do ognia i obserwować, co się stanie. Ludzie często są toksyczni, ponieważ nie są zainteresowani stabilnością i zdrowiem w związkach/relacjach;
• nadużywanie substancji – osoby toksyczne często mają problem z nadużywaniem substancji, takich jak narkotyki i alkohol. Zachowania te stają się toksyczne, gdy dana osoba nieustannie krzywdzi innych ludzi, nie mówiąc już o sobie.

Jakie są skutki toksycznego zachowania?

Zdaniem specjalistów z Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego osoby pozostające w toksycznych związkach, w których stale narażone są na szkodliwe toksyczne zachowania, mogą mieć problemy ze zdrowiem psychicznym. Wynika to z faktu działania toksycznych zachowań, które mogą z czasem prowadzić do skrajnego i powtarzającego się stresu emocjonalnego, zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia chorób psychicznych, takich jak lęk i depresja.

Co więcej, przewlekły stres wynikający z toksycznych zachowań może również prowadzić do szeregu problemów ze zdrowiem fizycznym, w tym problemów ze snem, bólów głowy i ciała, wysokiego ciśnienia krwi (nadciśnienie), chorób i ataków serca oraz udarów. Co ciekawe, według badaczy, w toksycznych związkach, w których dochodzi do przemocy fizycznej, seksualnej lub emocjonalnej, częściej występuje depresja i zespół stresu pourazowego (PTSD) oraz częściej dochodzi do samobójstw.

Dlaczego akceptujemy toksyczne zachowania?

Specjaliści nie są do końca pewni, czemu niektóre osoby mogą tolerować toksyczne zachowania lub pozostawać w toksycznych związkach/relacjach. Jednak przyjmuje się, że może mieć to związek z niepewnym stylem przywiązania, osobowością zależną, syndromem Sztokholmskim (ang. trauma bonding) lub traumą z dzieciństwa. Specjaliści uważają również, że wiele osób znajdujących się w toksycznych związkach po raz pierwszy nie zdaje sobie sprawy z tego, co się dzieje.

Osoby, które przejawiają zachowania toksyczne, zwykle mają osobowość narcystyczną i początkowo potrafią omamić innych. Z czasem jednak na światło dzienne wychodzi ich druga twarz. Wtedy też zaczynają zachowywać się toksycznie i znowu wracają do tej „lepszej strony”. Takie doświadczenie zachowań złych i dobrych może spowodować rozwój syndromu Sztokholmskiego lub utworzenie silnego przywiązania emocjonalnego do osoby zachowującej się toksycznie. Niestety zdaniem specjalistów, kiedy już ktoś przywiąże się i utknie w kręgu przemocy, bardzo trudno będzie mu się z niego uwolnić.

W tolerowaniu toksycznych zachowań nie bez znaczenia ma też tzw. współuzależnienie. Specjaliści twierdzą, że niektórzy partnerzy o cechach współzależnych mają tendencję do przyjmowania ról, na przykład bycia męczennikiem lub opiekunem. Często może być to wybór nieświadomy, jednak, próbując poczuć się chcianym lub potrzebnym, mogą mieć tendencję do ustalania priorytetów potrzeb partnera w sposób wspierający jego toksyczne zachowania.

Takie osoby mogą sądzić, że druga osoba nie jest świadoma, że jej zachowanie jest toksyczne lub mogą usprawiedliwiać jej zachowanie, wiedząc, że wiele przeszła. Jeśli dana osoba szuka wymówek dla toksycznych zachowań drugiej strony, pokazuje tym samym, że takie zachowanie jest akceptowane i że osoba toksyczna nie musi ponosić za nie odpowiedzialności.

Jak wyjść z toksycznych relacji?

Warto wiedzieć, że rozpoznanie toksycznych zachowań może nam również pomóc uciąć toksyczne relacje oraz pomóc unikać ich w przyszłości. Specjaliści sugerują stosowane się do kilku strategii, by móc uwolnić się od toksycznych relacji.

• Metoda szarej skały (z ang. Grey rock metod) – forma komunikacji, której celem jest spowodowanie utraty zainteresowania osoby stosującej toksyczne zachowania. Polega ona na utrzymywaniu krótkich interakcji i oferowaniu nieciekawych, nudnych odpowiedzi, do których osoba toksyczna nie może nawiązać. Należy jednak wiedzieć, że metoda ta nie sprawdza się w każdej toksycznej sytuacji i może eskalować niektóre rodzaje toksycznych zachowań. Dlatego też zaleca się, aby najpierw omówić zastosowanie tej metody ze specjalistą.
• Ustalenie granic – w walce z toksycznymi zachowaniami należy ustalić pewne granice, których celem jest ochrona naszego zdrowia fizycznego oraz psychicznego. Równie ważne jest także trzymanie się ustalonych granic. Granicami mogą być zachowania, takie jak nietolerowanie wyzwisk lub obwiniania. Jeśli takie toksyczne zachowanie zdarzy się raz, granica została przekroczona. Jeśli się powtórzy, może to być sygnał, że jest to właśnie toksyczna sytuacja.
• Spędzanie czasu z przyjaciółmi i rodziną – zdaniem specjalistów, kiedy zyskamy trochę przestrzeni od manipulującej osoby, zaczynamy dostrzegać, że istnieją zdrowsze sposoby funkcjonowania. Spędzanie czasu z bliskimi pomaga również otrzymać system wsparcia, na którym możemy polegać w razie potrzeby.
• Szukanie profesjonalnej pomocy – zdarza się jednak, że ciężko nam rozpoznać toksyczne zachowania. Dlatego też, jeśli czujemy, że mamy do czynienia z toksyczną osobą, specjalista zdrowia psychicznego może pomóc nam sklasyfikować pewne zachowania, które nas niepokoją. Terapeuta może również być w stanie określić, czy te zachowania można rozwiązać za pomocą terapii lub, czy konieczne może być zakończenie relacji i urwanie wszelkich kontaktów.

Jak przestać zachowywać się toksycznie?

Czasami to my sami jesteśmy źródłem toksycznych zachowań. Jeśli już zdamy sobie z tego sprawę, to w zasadzie zrobiliśmy pierwszy krok w kierunku rozwiązania problemu. Zdaniem specjalistów, gdy zauważyliśmy, że nasze zachowanie może być toksyczne, możemy zastosować się do kilku wskazówek, które pomogą lepiej zrozumieć nasze zachowanie oraz nauczą nas okazywać więcej szacunku i współczucia osobom, na których nam zależy.

Wskazówki, które mogą pomóc w walce z toksycznymi zachowaniami prezentujemy poniżej.

Szukanie wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego

Jeden z kluczowych kroków w celu powstrzymania toksycznych zachowań. Udanie się do specjalisty może pomóc nam zmienić nasze zachowania, w tym zachowania toksyczne. Terapia to nie tylko bezpieczna przestrzeń dla pacjenta i jego uczuć, ale także miejsce, w którym może wyznaczać nowe cele i śledzić postępy w ich realizacji.

Zbadanie tego, co kryje się pod toksycznymi zachowaniami

Uważa się, że często coś kryje się za zachowaniami toksycznymi, coś, co je powoduje. Przykładowo — krytykowanie innych może wynikać z braku poczucia własnej wartości. Być może osoba zachowująca się toksycznie sama ma jakiś problem, którego nigdy nie przepracowała. Inne toksyczne zachowania, takie jak gaslighting i manipulacja, mogą być oznakami przemocy emocjonalnej. Być może toksyczne zachowania są wyuczone, bo osoba toksyczna brała przykład z zachowań swoich rodziców lub opiekunów.

W tym miejscu wracamy do wcześniejszego kroku, bowiem dzięki wsparciu specjalisty ds. zdrowia psychicznego możemy mieć przestrzeń, aby lepiej zrozumieć, skąd biorą się nasze toksyczne zachowania. Z kolei, kiedy rozumiemy nasze zachowania, jesteśmy lepiej przygotowani do ich identyfikacji i wprowadzania zmian.

Przeproszenie osób, które skrzywdziliśmy

Jednym z kroków, które warto podjąć, aby skończyć z zachowaniami toksycznymi, jest przeproszenie osób, którym sprawiło się ból. Chociaż przeprosiny nie cofną rzeczy, które się zrobiło, sygnalizują bliskim, że zdajemy sobie sprawę z tego, że źle zrobiliśmy, bierzemy na siebie odpowiedzialność i staramy się zachowywać się lepiej. Oczywiście przepraszanie nie jest wcale takie łatwe i czasem trzeba się mocno zastanowić nad tym, jak to zrobić.

Przykładowo, napisanie listu to dobry sposób, aby upewnić się, że trzymamy się właściwej drogi i nie przyjmujemy postawy defensywnej. Dobrym pomysłem może też być przećwiczenie przeprosin ze swoim terapeutą.

Ważne jest jednak, by pamiętać, że w przeprosinach nie chodzi o uzyskanie określonej reakcji od drugiej osoby. Przeprosiny mają na celu poinformowanie takiej osoby, że się myliliśmy i chcemy się zmienić, a nie że chcemy złagodzić swój niepokój i poczuć się lepiej. Kiedy przepraszamy, mając jakieś ukryte motywy, jest mniej prawdopodobne, że druga osoba wysłucha nas a my ją.

Praktykowanie mniej toksycznych zachowań

Musimy pamiętać, że zmienianie swoich toksycznych zachowań, na te normalnie to długotrwały proces. Zachowania pozytywne należy ćwiczyć, a to, jakie zachowania ćwiczymy, zależy od osoby, z którą jesteśmy w kontakcie.

Warto jednak wspomnieć, że według Relational Maintenance Behaviour Measure (RMBM), narzędzia badawczego stosowanego w obszarze komunikacji interpersonalnej i badań relacji, następujące cechy i zachowania sprzyjają w szczególności pozytywnej satysfakcji ze związków romantycznych:

• pozytywność – rozumiana jako bycie wesołym i optymistycznym, gdy jest się z inną osobą;
• zrozumienie – poczucie bycia widzianym, słyszanym i rozumianym w związku;
• ujawnianie siebie – umiejętność prowadzenia otwartych i szczerych rozmów na temat swoich uczuć;
• rozmowy o związkach – otwarte i szczere rozmowy o związku;
• zapewnienia – mówienie „kocham cię”, okazywanie miłości, mówienie o tym, ile ktoś dla nas znaczy i mówienie o przyszłości;
• zadania – wspólna i równa odpowiedzialność za niezbędne zadania;
• sieci – współdzieleni przyjaciele i powiązania.

Chociaż wspomniane narzędzie zostało stworzone specjalnie z myślą o związkach romantycznych, bycie pozytywnym i wyrozumiałym, otwarta komunikacja oraz dzielenie się przyjaciółmi i zainteresowaniami to także przykłady zachowań potrzebnych w każdej zdrowej relacji.

Okazanie sobie współczucia

Chociaż wciąż możemy mieć problem z toksycznymi zachowaniami, to zdaniem specjalistów, nadal zasługujemy na okazanie sobie samemu współczucia. Powinniśmy pamiętać, że nikt nie jest doskonały i ludzie mogą się zmieniać. Co więcej, specjaliści podkreślają, że nie ma „toksycznych ludzi”, a my nie jesteśmy „toksyczną osobą”. Zawsze możemy sprawić, że nasze zachowanie będzie lepiej odzwierciedlało nas jako osobę, którą jesteśmy lub chcemy być.

Adrian Jurewicz
Za https://www.medonet.pl