Polski kodeks honorowy - Władysław Boziewicz 8 i 9

ROZDZIAŁ VIII.

Zadośćuczynienie.
Art. 101.
Obrażony gentleman ma prawo i obowiązek zażądać od obraziciela satysfakcji honorowej o ile się
rozchodzi o poważniejszą zniewagę — zaś obrażający ma obowiązek dać satysfakcję honorową
obrażonemu, o ile pragnie uchodzić za człowieka honorowego.
Art. 102.
W postępowaniu honorowym znane są następujące rodzaje satysfakcji honorowej:
1.   wyjaśnienie;
2.   zaprzeczenie obrazy;
3.   odwołanie obrazy;
4.   usprawiedliwienie postępku, tworzącego zniewagę i oświadczenie honorowe;
5.   przeproszenie;
6.   pojedynek (vide osobny rozdział);
7.   jednostronny protokół sekundantów.
Art. 103.
Wobec błędnego często pojmowania zadań sądów honorowych, należy wyraźnie stwierdzić, iż sąd
honorowy, który jest powołany jedynie do orzeczenia o zdolności honorowej stron — nie jest
uprawniony i nie powinien załatwiać spraw honorowych w zakresie swego działała, którą to
kompetencję posiadają tylko sekundanci.
Uwaga: Postanowienie niniejsze jest reakcją na niewłaściwy w niektórych miejscowościach
rozszerzony zwyczaj oddawania sprawy honorowej do załatwienia sądom honorowym. Zastępcom
STRON NIE WOLNO tego rodzaju postępkiem zrzucać z siebie najkardynalniejszego obowiązku
załatwienia sprawy w cztery oczy, zaś sąd honorowy poza orzeczeniem, czy dany osobnik posiada
zdolność honorową, nie może żadnych innych rozstrzygnięć i załatwień kwestii powodować.
Art. 104.
Każde słowo i każda czynność, które wprawdzie mogą być uważane za zniewagę— jednakowoż
przez swój niejasny charakter lub tkwiącą w nich dwuznaczność, nie dają pewności, czy zniewaga
istotnie miała miejsce — mogą być przez zwykłe wyjaśnienie oświetlone.
Tego rodzaju wyjaśnienie, iż zniewaga miejsca nie miała, jest zupełną satysfakcją.
Uwaga: Ponieważ gentleman w pożyciu towarzyskim winien bronić nie tylko własnego honoru i
w drodze honorowej reagować na każdą zniewagę honoru lub zniewagę czynną — ale również dbać
o to, aby przez pewne niedomówienia, lub niejasne określenia, spokój domowy, honor żony i cześć
familii, nie zostały naruszone — przeto ten rodzaj satysfakcji należy zastosować zawsze
w powyższych wypadkach, o ile samo powiedzenie, względnie czynność obrażającego mieści
w sobie dwuznaczność lub wątpliwość co do tegoż intencji.
Art. 105.
Zaprzeczenie obrazy jest wystarczającym zadośćuczynieniem w tych wszystkich wypadkach,
w których obraza faktycznie nastąpiła, jednakowoż ogranicza się do poniżenia miłości własnej
obrażonego, ale sama w sobie jest niegrzecznością towarzyską.
Inaczej określając: zaprzeczenie obrazy wystarcza we wszystkich wypadkach lżejszej zniewagi,
a oczywiście o ile nie jest zniewagą czynną.
Art. 106.
Zaprzeczenie obrazy, zależnie od charakteru całego zajścia oraz od mniejszej lub większej krzywdy
wyrządzonej obrażonemu może nastąpić w sposób trojaki:
a)   ustnie, przy wyzwaniu;
b)   pisemnie;
c)   publicznie.
Art. 107.
O ile obraza przypadkowa nie zadrasnęła zbyt mocno godności osobistej obrażonego — natenczas
wystarcza, jeżeli wyzwany przy wyzwaniu zaprzeczy obrazie, zaś wyzywający go sekundanci owo
zaprzeczenie jako wystarczające wciągną w list wystosowany do swego klienta — w którym muszą
oświadczyć, iż wobec zaprzeczenia obrazy i uprawdopodobnienia przez wyzwanego braku zamiaru
obrażenia — uważają sprawę za załatwioną honorowo.
Art. 108.
Jeżeli obraza jest ciężką, lub wśród szczególnych okoliczności popełnioną, a jednak nie narusza
honoru i dobrego imienia obrażonego, natenczas wyzwany zaprzeczający obrazie, winien na
żądanie sekundantów wyzywaj ącego odnośne oświadczenie pisemne do protokołu sprawy dołączyć.
Art. 109.
Jeżeli natomiast obrazę popełniono publicznie wśród okoliczności takich, iż godność obrażonego
wymaga, aby świadkowie zajścia o załatwieniu sprawy zostali powiadomieni — wówczas pisemne
zaprzeczenie obrazy doręczone do protokołu jak art. 108, należy w odpisach udzielić świadkom
zajścia do wiadomości — za wiedzą jednak obrażającego.
Uwaga: Raz na zawsze należy zaniechać nakłaniania obrażającego, by osobiście zaprzeczył
zniewadze w obecności świadków. Tego rodzaju żądania, będące upokorzeniem zbytecznym
obrażającego nie powinny mieć nigdy miejsca, — a w praktyce kończą się zwykle starciem z bronią
w ręku w sprawach drobnych.
Art. 110.
Samo zaprzeczenie nie wystarcza jednak wówczas, jeżeli obrażony poniósł krzywdę moralną. Zastępcy tegoż winni w tym razie żądać ustnego, albo pisemnego usprawiedliwienia się — zależnie od natury zniewagi. Art. 111.
Trzeci rodzaj satysfakcji: odwołane obrazy i oświadczenie honorowe, stosować należy w tych wszystkich wypadkach, w których obrażający naruszył wprawdzie honor wyzywającego, został jednakowoż w błąd wprowadzony przez osobę trzecią, lub działał w nieznajomości pewnych faktów, zaś na wszelki sposób działalność jego nosiła cechy dobrej wiary.
Uwaga: Należą tutaj wypadki tego rodzaju, jak np. osoba A, mylnie poinformowana przez osobę B, odmówi podania ręki osobie C. Albo osoba W, na zasadzie zapewnienia osoby Ł, wyrazi się przy świadkach, że X nie jest człowiekiem honoru. Art. 112.
W wypadkach art. 111 określonych, winni zastępcy obrażonego zadowolić się oświadczeniem, które złoży wyzwany osobiście do protokółu, albo za pośrednictwem swoich sekundantów, o ile treścią takiego oświadczenia jest:
a)   usprawiedliwienie się wyzwanego, iż został wprowadzony w błąd;
b)   ubolewanie nad wyrządzoną mimo woli krzywdą obrażonemu;
c)   oświadczenie honorowe, stwierdzające cofnięcie zarzutu względem honorowości wyzywającego. Art. 113.
Usprawiedliwienia i oświadczenia honorowe można składać w sposób rozmaity, a to zależnie od okoliczności, wśród których zniewagę wyrządzono — a więc:
a)   ustnie wobec dwóch lub czterech sekundantów;
b)   pisemnie, na ręce sekundantów obrażonego;
c)   publicznie, przez ogłoszenie względnie opublikowanie treści usprawiedliwienia. Art. 114.
Jasno i bez jakichkolwiek zastrzeżeń winna brzmieć treść oświadczenia honorowego. Wszelkie usi¬łowania osłabienia treści takiego oświadczenia przez dodawanie zastrzeżeń lub usprawiedliwiań, są niedopuszczalne. Art. 115.
Usprawiedliwienia i oświadczenia honorowe wolno składać tylko przed spisaniem protokołu starcia. Usprawiedliwienia złożone po spisaniu warunków starcia według postanowień honorowych niedopuszczalne. Art. 116.
Bezwarunkowo nie wolno przyjąć ani składać usprawiedliwienia na miejscu spotkania. Dopuszczalne natomiast i godne uznania są usprawiedliwienia po walce.
Uwaga: Motywem powyższego przepisu, przez zwyczaje honorowe polskie, włoskie, niemieckie i francuskie uznanego, jest zapatrywanie, iż gentleman ma zawsze dosyć czasu do zadośćuczynienia jeszcze przed pojedynkiem. Składanie zaś tego rodzaju oświadczeń przed spotkaniem orężnym, może z jednej strony rzucać podejrzenie tchórzostwa na składającego, po wtóre zaś wprowadzić by mogło praktykę, iż obraziciel, próbując odwagi wyzywającego, wiódłby go na miejsce starcia — by tam przez proste oświadczenia uchylić się od orężnego spotkania. Art. 117.
Nie wolno przyjąć usprawiedliwienia jeśli powodem wyzwania jest zakłócenie spokoju domowego, czci familii lub czynna zniewaga. Art. 118.
Przeproszenie jako forma satysfakcji honorowej jest dopuszczalna w zasadzie tylko w tym jednym wypadku, jeśli zachodzi czynna zniewaga spowodowana błędem co do osoby. Art. 119.
Wyj ątkowo dopuszczalne jest przeproszenie we wszystkich cięższych zniewagach honoru — co do których samo usprawiedliwienie i oświadczenie honorowe byłoby niewystarczającym. Art. 120.
We wszystkich wypadkach, w których albo:
a) wyzwany nie chce dać satysfakcji bez podania powodów;
b)   podniósłszy zarzut niehonorowości nie chce go podtrzymać przed sądem honorowym;
c)   wyzywający lub wyzwany dopuszcza się złamania zasad kodeksu honorowego, lub
przekroczenia terminów w nich zawartych —
— winni sekundanci strony przeciwnej jednostronnie, a więc bez udziału zastępców przeciwnika,
spisać protokół, t. zw. protokół jednostronny, stanowiący dla ich klienta zupełnie wystarczające
załatwienie sprawy.
Art. 121.
Protokół jednostronny winien zawierać:
a)   dokładny opis powodu zatargu honorowego;
b)   szczegółowe określenie przebiegu pertraktacji;
c)   dokładne wyszczególnienie powodu, dla którego jednostronny protokół spisany zostaje;
d)   powołanie się na przepis kodeksu honorowego, który złamany został;
e)   stwierdzenie, iż sprawa dla klienta spisujących została załatwiona honorowo;
f)   nazwiska i adresy zastępców spisujących protokół, datę i miejsce spisania.
Art. 122.
Listem poleconym należy przesłać jeden egzemplarz protokołu jednostronnego przeciwnikowi, zaś
swemu mocodawcy doręczyć drugi w sposób zwykły.
Art. 123.
Spisanie jednostronnego protokołu jest obrazą i osoba, przeciw której protokół został spisany —
może podpisanych pod nim sekundantów pociągnąć do odpowiedzialności honorowej w przeciągu
24 godzin, licząc od chwili doręczenia jej protokołu.
Art. 124.
Wyzwani zastępcy muszą mianować sekundantów, którzy ich imieniem odwołać się muszą do
orzeczenia sądu honorowego.
Art. 125.
Zwołany w tej sprawie sąd honorowy ma za zadanie rozstrzygnąć tylko jedno pytanie zasadnicze:
„Czy wyzwani sekundanci mieli w myśl ustalonego kodeksu prawo do spisania protokołu
jednostronnego?" (Patrz zresztą rozdział: „O sądach honorowych").
Art. 126.
Jeśli sąd honorowy rozstrzygnie, iż wyzwani sekundanci mieli prawo do spisania protokołu
jednostronnego — natenczas ich zastępcy listem zawiadomią o tym zarówno swych klientów, jak
i wyzywającego — i sprawa tym samym bez odwołania dalszego zostaje ukończoną.
Art. 127.
O ile sąd honorowy orzeknie, iż zastępcy spisuj ący protokół jednostronny nie postąpili w myśl
zasad kodeksu honorowego — wtenczas klient ich winien zamianować nowych sekundantów,
którzyby dalej traktowali, ponieważ protokół jednostronny zostaje tym samym zniesiony.
Art. 128.
W razie zaistnienia ewentualności art. 127 określonej, winni sekundanci, którzy protokół
jednostronnie spisali, dać satysfakcję osobie, przeciw której protokół został skierowany.
Art. 129.
O zadośćuczynieniu z bronią w ręku patrz Część II.
Art. 130.
Przy obrazach wyrządzonych drukiem, zadośćuczynienie, jakiegokolwiek ono będzie rodzaju,
należy o ile możności opublikować.

ROZDZIAŁ IX.

Sądy honorowe.
Art. 131.
Pojęciem sądu honorowego określamy związek kilku osób honorowych, obeznanych z przepisami
postępowania honorowego, zajmujących o ile możności poważne stanowiska społeczne,
uproszonych przez zastępców jednej lub obu stron do rozstrzygnięcia nieodwołalnego
i ostatecznego kwestii zakwestionowanej honorowości jednej ze stron spór honorowy wiodących,
albo do wyjaśnienia i definitywnego ustalenia spornego zapatrywania się sekundantów na pewien
poszczególny przepis kodeksu honorowego.
Art. 132.
Orzeczenie sądu honorowego jest nie tylko decydującym do rozstrzygnięcia danego wypadku spor-
nego — ale tworzy nawet prejudykat przy analogicznych wypadkach.
Art. 133.
Obie strony winny bezwzględnie poddać się orzeczeniu sądu honorowego. Osoba, która tego nie
uczyni, przestaje być gentlemanem.
Art. 134.
Władza sędziów honorowych polega na mandacie, udzielonym tymże przez sekundantów, przy
czym pełnomocnictwo sędziów honorowych w przeciwieństwie do pełnomocnictwa sekundantów
— jest z reguły ograniczone.
Art. 135.
Każdy człowiek honorowy, względnie sekundanci tegoż, ma obowiązek moralny odwołać się do
sądu honorowego w każdym wypadku, w którym przeciw jego honorowi podniesiono zarzuty, lub
bodaj najnieznaczniejsze wątpliwości.
Art. 136.
Strona, która przeciw honorowi swego przeciwnika zarzut podnosi, musi bezwzględnie zgodzić się
na propozycję tegoż, zmierzającą do ukonstytuowania się sądu honorowego.
Wszyscy ci, którzy zarzut niehonorowości podniósłszy, nie chcą następnie ukonstytuować sądu
honorowego — stają się niehonorowymi.
Art. 137.
Na skutek podniesienia zarzutów niehonorowości oraz odwołania się pokrzywdzonego do sądu
honorowego, zastępcy stron obu spisują protokolarnie zapis, który zostanie przedłożony sądowi
honorowemu do rozstrzygnięcia.
Art. 138.
Zapisem na sąd honorowy nazywamy ujęcie w formę pytań wszystkich zarzutów, stawianych jednej
ze stron spór honorowy wiodących, zakończone definitywnym pytaniem co do honorowości danego
osobnika.
Uwaga: Zapis powinien wyglądać następująco:
Data    
Na posiedzeniu, odbytym w dniu dzisiejszym, sekundanci stron obu wobec zarzutów,
podniesionych przez p. A przeciw honorowi p. B, postanawiają odwołać się do sądu honorowego,
który składać się będzie z czterech sędziów, po dwóch mianowanych przez każdą stronę, którzy to
sędziowie wybiorą superarbitra. Na tenże sąd honorowy ustalają zastępcy stron obu następujący
Zapis:
1)   czy prawdą jest, że pan B, dnia 20 grudnia 1908 r. znieważony czynnie przez p. X, na tę
zniewagę honorowo nie zareagował?
2)   czy prawdą jest, że p. B dwukrotnie, t. j. dnia 2 lutego i powtórnie dnia 17 marca 1909 r. nie
uiścił w czasie przepisanym długów honorowych na rzecz p. M. i p. N.?
3)   czy wobec powyższego sąd honorowy uważa, iż p. A winien z p. B traktować honorowo?
Art. 139.
O ile sekundanci nie dojdą do porozumienia w sprawie brzmienia zapisu, natenczas spisują zapisy
oddzielnie i tak powstałe dwa zapisy mają być przedmiotem badania sądu honorowego.
Art. 140.
Orzeczenie sądu honorowego musi się składać z dwóch części:
1)   z odpowiedzi dawanych na pytania stawiane w zapisie, które to odpowiedzi mają się streszczać
w dwóch słowach „tak" albo „nie";
2)   z uzasadnienia części pierwszej, obejmującego prawie wszystko to, co sąd uzna za stosowne
umieścić.
Art. 141.
Na wszelki sposób nie wolno sądowi honorowemu orzec coś innego, niźli to, o co zapis pyta.
Art. 142.
Wolno jednakowoż sądowi honorowemu zwrócić się do sekundantów, którzy zapis sporządzili,
z propozycją uzupełnienia lub wyjaśnienia.
Sekundanci żądaniu sądu mogą zadość uczynić lub też nie.
Art. 143.
O ile przedmiotem zarzutów są sprawy natury kryminalnej, może sąd honorowy polecić osobie po-
szkodowanej na honorze zwrócić się do sądu państwowego karnego. Na ten wypadek sąd honorowy
się odracza, zaś skarżący sądownie natychmiast po prawomocnym rozstrzygnięciu sprawy w sądzie
państwowym, winien zawiadomić o tym superarbitra, który zarządzi dalsze narady na podstawie
wyroku karnego sądu.
Art. 144.
Zastępcy stron obu spisując zapis na sąd honorowy, winni odroczyć pertraktacje na przeciąg 24
godzin i w tymże czasie uprosić osoby, mające fungować jako sędziowie honorowi, do objęcia
tychże godności, a następnie powiadomić się wzajemnie o osobach sędziów honorowych.
Art. 145.
Zależnie od umowy obustronnych sekundantów może się składać sąd honorowy z dwóch albo czte-
rech sędziów, zależnie od tego, czy każda strona po jednym, względnie po dwóch sędziów w skład
sądu honorowego wysyła.
Art. 146.
Sędziowie honorowi na pierwszym posiedzeniu winni zażądać od obustronnych sekundantów
przedłożenia sobie zapisu.
Art. 147.
Posiadając już zapis, przystępują sędziowie do wyboru z poza siebie przewodniczącego sądu ho-
norowego, nazywanego superarbitrem.
Art. 148.
Wybór superarbitra przeprowadzają sędziowie przez głosowanie, przy czym większość rozstrzyga,
albo w wypadku, gdy głosy padną równo — przez losowanie.
Art. 149.
Losowanie superarbitra odbywa się w ten sposób, iż sędziowie układają t. zw. terno, to jest
nazwiska trzech proponowanych kandydatów na superarbitra i z pośród nich losują.
Art. 150.
Uzupełniony superarbitrem sąd honorowy rozpoczyna funkcjonowanie od wezwania obustronnych
sekundantów i wysłuchania przedstawionego przez nich stanu sprawy.
Art. 151.
Sekundanci po przedłożeniu stanu rzeczy i po wyjaśnieniu na żądanie sądu kwestii niejasnych
1   wątpliwych, powinni miejsce narad sądu honorowego bezzwłocznie opuścić — wyjąwszy
wypadek, jeśli układając zapis, zastrzegli sobie obecność na sądzie honorowym.
Art. 152.
Bez względu jednak na zastrzeżenie, zawarte w zapisie nie mogą sekundanci być obecnymi przy
naradach sędziów, dotyczących dowodów dopuścić się mających oraz przy naradach,
poprzedzaj ących orzeczenia.
Art. 153.
Sekundanci, którzy zastrzegli sobie obecność na sądzie honorowym, mają następujące prawa:
   prawo stawiania wniosków dotyczących wprowadzenia materiału dowodowego;
   prawo zabierania głosu za zezwoleniem superarbitra celem wyjaśnień i sprostowań faktów;
   prawo stawiania pytań przesłuchiwanym świadkom.
Art. 154.
Postanowienia zapadają w sądzie zwyczajną większością głosów. Wyrok nie może wyszczególniać
faktu, czy zapadł jednomyślnie, czy też większością głosów.
Art. 155.
Na wypadek, jeśli po ukonstytuowaniu się sądu jeden albo kilku sędziów z pewnych względów
składa mandaty, natenczas nowych sędziów mianują ci sekundanci, których sędziowie ustępują i to w przeciągu 24-ch godzin. W razie złożenia godności przez superarbitra sędziowie wybierają nowego. Art. 156.
Sędzia honorowy, który wchodzi w skład sądu na miejsce sędziego, który mandat złożył, nie może czynić jakichkolwiek zmian albo zastrzeżeń co do poprzedniego stanu sprawy, ale winien go bezwzględnie respektować, wyjąwszy wypadek, w którym za jego poglądem oświadczą się inni sędziowie. Art. 157.
Bezwarunkowo nie może objąć godności sędziego honorowego osoba, bodaj tylko spowinowacona z jedną ze stron, lub która pośrednio tylko faktycznie lub moralnie w zajściu będącym powodem sprawy, uczestniczyła albo wreszcie była pośrednią moralną przyczyną zajścia i do jego wywołania w jakikolwiekbądź sposób się przyczyniła. Art. 158.
Członkowie honorowi mają te same prawa i obowiązki, co i sekundanci i dlatego też członkowie sądu jako też i wszystkie osoby w nim uczestniczące związane są słowem honoru do dyskrecji co do przebiegu narad i postępowania. Art. 159.
Obowiązki sądu honorowego są z powodu szerokiego zakresu działania tego, oraz skutków wyroku nader ciężkie i wymagają od sędziów honorowych z jednej strony zupełnej niezależności, z drugiej dokładnej znajomości postanowień honorowych. Art. 160.
Zadaniem sądu honorowego w pierwszym rzędzie jest usiłowanie, aby cały spór załagodzić polubownie i bacznie uważać, czy zajście nie polega przypadkiem na nieporozumieniu. Następnie winien sąd zbadać, czy istotnie zarzuty honor obrażają, oraz czy obaj przeciwnicy są osobami honorowymi.
Dopiero wówczas, gdy sędziowie powyższe kwestie zbadają i kiedy wszelkie usiłowania załagodzenia sporu spełzną na niczym — przystąpi sąd do merytorycznego rozstrząsania sprawy. Art. 161.
Orzeczenie sądu honorowego należy wygotować pisemnie w trzech egzemplarzach, z których po jednym doręczyć należy dwom sekundantom obu stron, zaś trzeci winien u siebie zachować supearbiter. Art. 162.
Pod orzeczeniem sądu honorowego winni wszyscy członkowie sądu umieścić swe podpisy, również i ci, których zdanie zostało przegłosowane. Od obowiązku tego żaden sędzia nie może się uchylić. Art. 163.
Wszelkie papiery, jako to: protokoły odbytych posiedzeń sądu, przesłuchiwań świadków, dalej wszystkie przedłożone sądowi dokumenty zachowuje u siebie w przechowaniu superarbiter. Art. 164.
Sądowi honorowemu, jako takiemu, oraz jego poszczególnym członkom nie wolno wdawać się w polemikę, albo zajmować stanowisko w jakiejkolwiek sprawie, mającej choćby pośredni związek z kwestią sporną lub samym zajściem, które ma być przedmiotem orzeczenia sądu honorowego. Art. 165.
Również nie wolno sądowi honorowemu, względnie jego przewodniczącemu udzielać upomnień lub nagan sekundantom obecnym na posiedzeniach sądu z powodu ich zachowania się — ponieważ sekundanci nie stoj ą w żadnym stosunku podrzędnym do sądu honorowego. Art. 166.
Wyj ątkową odmianą sądów honorowych są t. zw. jednostronne sądy honorowe, w których zasiadają przedstawiciele tylko jednej ze stron. Art. 167.
Jednostronny sąd honorowy można ukonstytuować tylko wówczas, jeżeli jedna ze stron, która w toku pertraktacji honorowych zakwestionowała honorowość swego przeciwnika, uchyla się od
podtrzymania zarzutu przed zwykłym sądem honorowym albo z góry nie chce uznać autorytetu sądu honorowego lub wreszcie w jakikolwiek sposób stara się uniknąć zwołania sądu honorowego i rozstrzygnięcia tegoż. Art. 168.
W razie takiego zachowania się osoby podnoszącej zarzut niehonorowości, winni sekundanci osoby, której honorowość zakwestionowano, spisać protokół jednostronny z dokładnym przedstawieniem stanu rzeczy, zaś zachowanie się przeciwnika napiętnować jako uchylenie się od dania względnie żądania satysfakcji honorowej, zależnie czy dopuszcza się tego strona obrażona, czy obrażająca. Art. 169.
Jakkolwiek załatwienie sprawy wedle art. 168, jest wystarczającym, to jednak jest rzeczą wskazaną, aby zastępcy osoby, której honorowość zakwestionowano, oprócz spisania jednostronnego protokołu zwołali sąd honorowy, składaj ący się z członków jedynie przez nich mianowanych i tymże przedłożyli w zapisie zarzut, który postawił ich klientowi przeciwnik, uchylający się następnie od podtrzymania tychże przed sądem honorowym. Art. 170.
Z uwagi na jednostronność w mianowaniu sędziów honorowych do jednostronnego sądu, powinny być nimi osoby starsze, zajmujące znaczniejsze stanowiska społeczne, dające swymi nazwiskami gwarancję, iż orzeczenie będzie autorytetem. Art. 171.
Sąd honorowy jednostronny składa się z 4 członków, którzy dopiero w razie równości głosów wybieraj ą z poza siebie piątego, jako przewodniczącego. Art. 172.
Jednostronnemu sądowi honorowemu przysługuje prawo wezwać stronę uchylającą się od podtrzymania zarzutów, do jawienia się przed sądem i przedłożenia wszystkich danych, na podstawie których zarzut podniosła.
W razie nie jawienia się tej że, przeprowadza sąd postępowanie bez jej współudziału, wyczerpując cały znany, będący do jego dyspozycji materiał dowodowy, przestrzegaj ąc wszystkich przepisów, odnoszących się do zwyczajnego sądu honorowego.
Orzeczenie takiego sądu jest równoznaczne z orzeczeniem sądu dwustronnego. Art. 173.
Obowiązkiem każdego honorowego człowieka jest zjawić się przed sądem honorowym na tegoż wezwanie, nawet w sprawach obojętnych lub przykrych i służyć mu zeznaniami wedle najlepszej woli i wiedzy. Art. 174.
O ile zostanie udowodnionym, iż dana osoba przesłuchana przed sądem honorowym zeznała nie¬prawdę — zostaje wykreśloną ze społeczności ludzi honorowych. Zbyteczne jest odbieranie od zeznających słowa honoru, iż będą zeznawać prawdę.