Stara nowa debata o cukrze

Stara nowa debata o cukrze

Na początku XX w. niektórzy specjaliści od cukrzycy w Ameryce Północnej i Europie, w tym Frederick Banting, który w 1923 roku otrzymał nagrodę Nobla za odkrycie insuliny, uważali, że chorobę tę wywołuje cukier. Pogląd ten opierał się na obserwacji, że cukrzyca była rzadkością w populacjach, które nie spożywały rafinowanego cukru, a pojawiała się wtedy, kiedy spożycie cukru rosło. W 1924 roku Haven Emerson, dyrektor instytutu ds. zdrowia publicznego Uniwersytetu Columbia odnotował w jednym z raportów, że śmiertelność na cukrzycę wzrosła w Nowym Jorku piętnastokrotnie od Wojny Secesyjnej. Tylko w latach 1900-1924 w niektórych amerykańskich miastach umieralność z tego powodu wzrosła aż czterokrotnie. Emerson zauważył też, że wyższa śmiertelność zbiegła się w czasie ze znaczącym wzrostem spożycia cukru. Między rokiem 1890 a latami 20-tymi XX w umieralność na cukrzycę niemal podwoiła się. W tym samym okresie nastąpił też dynamiczny rozwój przemysłu produkującego słodycze i napoje gazowane. Jednak obserwacje Emersona nie znalazły uznania w środowisku medycznym. Zwyciężyła inna opinia:

Quote

Hipotezę Emersona zakwestionował Elliott Joslin, jeden z największych autorytetów w zakresie leczenia cukrzycy w owym czasie. I Joslin zwyciężył. Jednak argumenty, które podnosił, były błędne. Wskazywał on na Japończyków, którzy spożywają dużo ryżu, a mimo to nie chorują masowo na cukrzycę. Ryż to głównie węglowodany, co może sugerować, że cukier, również będący węglowodanem, nie wywołuje cukrzycy. Niemniej cukier i ryż nie są tym samym tylko dlatego, że oba pokarmy to węglowodany. W tamtym czasie Joslin nie mógł jeszcze wiedzieć, że fruktoza zawarta w cukrze wpływa na to, jak go metabolizujemy.

Jak dodaje Taubes, Joslin nie wiedział wtedy też, że Japończycy jedzą bardzo mało cukru. Jeszcze w latach 60-tych XX w. spożywali tyle cukru, co Amerykanie 100 lat wcześniej. Z tego powodu przykład Japończyków de facto potwierdzał słuszność hipotezy o szkodliwości cukru, nie zaś o jego niewinności. Mimo to poglądy Joslina, powtarzane przez niego w kolejnych ważnych książkach i podręcznikach, zwyciężyły i stały się w końcu „niezaprzeczalnym faktem”. Cukier nie wywoływał cukrzycy.

Przed Lustigiem, naukowcem, który w latach 70-tych lansował w środowisku naukowym hipotezę o toksyczności cukru, był prof. John Yudkin, czołowy brytyjski fizjolog, specjalista ds. żywienia, autor znanej książki zatytułowanej Sweet and Dangerous (Słodki i niebezpieczny). W latach 60-tych Yudkin prowadził badania, w których karmił cukrem i skrobią gryzonie, kurczaki, króliki, świnie… oraz studentów. Yudkin odkrył, że spożycie cukru w każdym wypadku zwiększa stężenie trójglicerydów we krwi, uznawanych zarówno wtedy jak i teraz za czynnik ryzyka w chorobach serca. Naukowiec wykazał też, że cukier podnosi poziom insuliny w surowicy, co wskazywało na jego bezpośrednie związki z cukrzycą typu 2. Jednak i tym razem środowisko medyczne nie patrzyło na jego dorobek z zainteresowaniem:

Quote

Tylko nieliczni w środowisku medycznym brali koncepcje Yudkina poważnie, głownie dlatego że twierdził on jednocześnie, iż tłuszcze w diecie, w tym tłuszcze nasycone, są nieszkodliwe. Ten pogląd ustawiał Yudkina w bezpośredniej opozycji do coraz bardziej popularnej teorii, panującej do dziś, że tłuszcz w diecie powoduje choroby serca. Twórcą tej teorii był Ancel Keys, żywieniowiec z Uniwersytetu Minnesoty.

Uważano wówczas, że jeśli jedna hipoteza jest prawdziwa, to druga musi być błędna. Albo tłuszcz powodował choroby serca podnosząc poziom cholesterolu we krwi, albo cukier, który podnosił stężenie trójglicerydów. „Teoria, że dieta bogata w cukier jest ważną przyczyną arteriosklerozy i chorób serca, nie cieszy się powszechnym uznaniem specjalistów w tej dziedzinie. Uważają oni, że najbardziej prawdopodobnym winowajcą jest tłuszcz i cholesterol” w 1977 roku pisała na łamach „New York Timesa” Jane E. Brody.

Co ciekawe, wiele obserwacji przytaczanych w tamtym czasie na poparcie teorii o szkodliwości tłuszczów w rzeczywistości potwierdzało hipotezę obwiniającą cukier za wywoływanie choroby wieńcowej. W tym sensie sytuacja była analogiczna do sporu między Joslinem i Emersonem z lat 20-tych:

Quote

Podczas wojny w Korei, patolodzy dokonujący autopsji amerykańskich żołnierzy poległych w walce zauważyli, że wielu z nich miało w tętnicach duże ilości płytek miażdżycowych, w tym nastolatkowie, podczas gdy u martwych Koreańczyków takich zmian nie zaobserwowano. Nagromadzenie się płytek miażdżycowych u Amerykanów przypisano temu, że ich dieta była bogata w tłuszcze, a dieta Koreańczyków była w nie uboga. Jednak Amerykanie jedli też dużo cukru, a Koreańczycy, podobnie jak Japończycy, jedli go niewiele.

W roku 1970 Keys opublikował wyniki słynnych badań dotyczących związków między dietą i zdrowiem pn. „Seven Countries Study”. Jego rezultaty uznano za dowód na to, że spożycie tłuszczów nasyconych prowadzi do chorób serca. Jednak i w tym wypadku niemal taka sama korelacja występowała między występowaniem choroby wieńcowej serca a spożyciem cukru. Jak pisze Taubes

Quote

Z równym prawdopodobieństwem rację mógł mieć Yudkin, a nie Keys, a nawet obaj mogli mieć racje. Zgromadzony materiał zawsze pozwalał uzasadnić jedną lub drugą teorię.

Warto dodać, że europejscy uczeni i lekarze bardziej sympatyzowali z hipotezą Yudkina, podczas gdy amerykańscy z poglądami Keysa. Sytuację pogarszał fakt, że Keys i Yudkin osobiście się nie lubili. Keys atakował Yudkina i jego poglądy pisząc o nich w różnych artykułach, że są „liche”. Jak zauważa Taubes, Keys traktował Yudkina z lekceważeniem budując wizerunek, którego ten nie potrafił zmienić. Efekt tej „debaty” był taki , że do końca lat 70-tych

Quote

każdy naukowiec, który próbował badać potencjalną szkodliwość cukru w diecie, …, i mówił o niej publicznie, ryzykował swoją reputację. „Yudkin został doszczętnie zdyskredytowany. Nawet ośmieszony w pewnym sensie. I o każdym, kto źle mówił o sacharozie, mówiono, że ‘gada jak Yudkin’”.