W gęstych, mrocznych lasach Europy Wschodniej, gdzie słowiańskie legendy wciąż żyją w szeptach starszyzny, od wieków czai się postać, która od pokoleń budzi strach i fascynację. Baba Jaga, bo o niej mowa, nie jest zwykłą wiedźmą, jakie znamy z zachodnioeuropejskich baśni.
To potężna, nadprzyrodzona istota, której wizerunek głęboko zakorzenił się w folklorze różnych krajów słowiańskich, od Rosji, przez Polskę, aż po Serbię i Chorwację.
Wyobraźmy sobie staruchę o przerażającym wyglądzie – jej oczy płoną intensywną czerwienią niczym rozżarzone węgle, a w ustach błyszczą zęby wykonane z metalu lub zaostrzonego kamienia. Jednak nie sam wygląd Baby Jagi jest najbardziej niezwykły.
To, co wyróżnia ją spośród innych postaci słowiańskiego folkloru, to jej niezwykłe domostwo i sposób poruszania się. Mieszka bowiem w chatce, która stoi na kurzej nodze (lub nogach) głęboko w lesie, a wokół jej siedziby rozciąga się makabryczny płot wykonany z ludzkich kości – ponura pamiątka po jej ofiarach.
Sposób podróżowania Baby Jagi również daleko odbiega od stereotypowego wizerunku wiedźmy na miotle. Ta słowiańska czarownica przemieszcza się w moździerzu, używając tłuczka jako wiosła do sterowania, co tworzy surrealistyczny, ale jednocześnie głęboko zakorzeniony w słowiańskiej tradycji obraz. Ten nietypowy środek transportu może symbolizować związek postaci z ziołolecznictwem i starymi praktykami medycznymi, gdzie moździerz był podstawowym narzędziem.
Fascynujący jest również aspekt mnogości Baby Jagi w niektórych przekazach. Według niektórych podań istnieją trzy siostry, z których każda nosi to samo imię. Ta troistość może nawiązywać do prastarych wierzeń o trzech boginiach losu, znanych w różnych kulturach indoeuropejskich, lub symbolizować trzy etapy życia kobiety: dziewicę, matkę i staruszkę.
Etymologia imienia tej tajemniczej postaci również kryje w sobie interesujące znaczenia. „Baba” w językach słowiańskich oznacza starą kobietę, ale może też odnosić się do babci, co nadaje postaci pewien matriarchalny wymiar. Pochodzenie członu „Jaga” nie jest do końca jasne, choć niektórzy badacze wywodzą je od imienia Jagoda (zdrobniale Jaga), co dosłownie oznacza „jagodę”. Ten związek z naturą i jej darami dodatkowo podkreśla złożoność tej postaci.
W przeciwieństwie do jednoznacznie złych postaci z baśni, Baba Jaga jest bardziej złożona. Może występować jako postać antagonistyczna, ale w niektórych opowieściach pełni rolę mentorki lub pomocnicy dla bohaterów, którzy wykażą się odpowiednim szacunkiem i odwagą. Ta dwoistość natury czyni ją jeszcze bardziej fascynującą i niejednoznaczną postacią.
Współczesna kultura popularna chętnie sięga po postać Baby Jagi, choć często w uproszczonej formie. Pojawia się ona w różnorodnych produkcjach, od animacji „Bartok wspaniały”, przez serię filmów „John Wick” (gdzie służy jako przydomek głównego bohatera), po komiks „Hellboy”. Planowano nawet jej pojawienie się w serialu „Lost Tapes”, jednak do realizacji tego epizodu nigdy nie doszło z powodu wcześniejszego zakończenia serii. W grach komputerowych, takich jak „Roblox’s Creature Tycoon”, można znaleźć nawiązania do jej charakterystycznej chatki na kurzych nogach.
Fenomen Baby Jagi polega na tym, że mimo upływu wieków i zmieniającej się rzeczywistości, wciąż pobudza wyobraźnię kolejnych pokoleń. Jej postać łączy w sobie pierwotny strach przed nieznanym, szacunek dla sił natury i mądrości przodków oraz fascynację magią i tajemnicą.
W czasach, gdy większość tradycyjnych postaci z folkloru została już wielokrotnie przepracowana i odmitologizowana, Baba Jaga wciąż zachowuje swoją tajemniczość i siłę oddziaływania na wyobraźnię.
Tak wyglądała Baba Jaga, którą kiedyś spotkałem podczas swych puszczańskich wędrówek… a może tylko mi się przyśniła?
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz